Genel İşlem Koşullarının Tanımı

Genel İşlem Koşullarının Tanımı

Otobüs, uçak, tren gibi toplu taşıma araçlarıyla yolculuk yapmak için bilet alırken veya elektrik, su, doğalgaz, telekomünikasyon şirketleriyle abonelik sözleşmesi yaparken bankalarla kredi veya kredi kartı sözleşmesi imzalarken yaptığımız sözleşmenin hükümlerini genellikle okumaz, bir göz bile gezdirmeyiz.

Çoğu kez buna imkân da verilmez ancak GİK’lere sadece bu tür çok bilinen sözleşme türlerinde rastlamayız.

Çok sayıda dükkân veya ofis kiralayan AVM türü yapılarda kiracı olmak isteyenler de fiyat ve yer konusunda pazarlık imkânına sahip olsalar bile, sözleşme hükümlerinin çoğunu tartışmaksızın kabul etmek durumunda kalabilirler.

Bu hükümlerin tamamı veya bir kısmının GİK oluşturmasına Kanun önemli hukuksal sonuçlar bağlamıştır.

Bu önemli konunun anlaşılması bakımından öncelikle GİK’in tanımı yapılmalıdır.

GİK, taraflardan birinin, ileride yapacağı çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak amacıyla önceden tek taraflı olarak hazırlayarak karşı tarafa pazarlık şansı sunmaksızın imzaya zorladığı sözleşme hükümlerine verilen genel addır.

Bu şartlardan sadece birinin eksik olması, sözleşmede GİK bulunmadığı anlamına gelir.

Bu durumda sözleşme GİK denetimine tabi tutulmaz.

GİK içeren sözleşmeler ise çeşitli aşamalardan oluşan bir denetime tabi tutulur.

Bu denetim sonucunda GİK’lerden bazıları yazılmamış sayılma yaptırımına uğrayabilir (TBK m. 21).

Şu hâlde sözleşmede GİK denetimine geçmeden önce, sözleşmenin GİK içerip içermediği ortaya konulmalıdır.

Bunun için öncelikle sözleşmeyi kullanan tarafın, bu sözleşmeyi ileride yapacağı çok sayıda benzer sözleşmede kullanmak amacıyla hazırlayıp hazırlamadığı araştırılır.

Cevap olumlu ise fiilen çok sayıda sözleşme yapması gerekmez, tek bir sözleşmenin varlığı yeterlidir ancak bu olgu tek başına yeterli olmaz, ayrıca sözleşmeyi kullanan tarafın, karşı tarafa pazarlık şansı (müzakerede bulunma, hükümleri tartışma imkânı) tanımamış olması da gerekir.

Bu iki olgunun varlığı hâlinde sözleşmenin GİK denetiminden geçirilmesi gerekir çünkü bir sözleşmede GİK bulunması, kendiliğinden yazılmamış sayılma yaptırımının uygulanması için yeterli olmaz.