Hukuki işlemin Temel Unsuru: İrade Açıklaması (İrade Beyanı)

Hukuki işlemin Temel Unsuru: İrade Açıklaması (İrade Beyanı) 3

İrade açıklamaları, varmasının gerekli olup olmamasına göre de sınıflandırılabilir.
Bunlar genellikle muhataba varması gerekli olan irade açıklamalarından oluşur.
Özellikle TBK’de düzenlenen irade açıklamaları ancak muhataba varmakla etkisini gösterir.

Örneğin dönme ve fesih beyanları ancak karşı tarafa ulaşmakla hüküm ifade eder.
Bir satış veya eser sözleşmesinin kurulmasına yönelik öneri ancak karşı tarafa ulaşmakla hüküm ifade eder.
Dolayısıyla açıklamanın hüküm ifade edip etmediği veya hangi anda hüküm ifade ettiği hususunda varma (ulaşma) belirleyicidir.

Dolaysız açıklamalarda, açıklamanın muhataba varması ile öğrenilmesi kural olarak aynı anda gerçekleşir.
Dolaylı açıklamalar ise öğrenilmesinden bağımsız olarak varmayla hüküm ifade eder.
Varmanın ne zaman gerçekleştiği, açıklamanın hangi araçla iletildiğine bağlıdır.

Haberci aracılığıyla gönderilen sözlü açıklama, muhatabın haberciyi dinlemesiyle varmış sayılır.
Mektup aracılığıyla gönderilen yazılı açıklama ise muhatabın egemenlik alanına girmekle varmış sayılır ancak bunun için iş hayatının gerekleri ve muhatabın aldığı önlemlerin değerlendirilmesi sonucunda beyanın muhatap tarafından fark edilmesinin beklenebilir olması gerekir.

Örneğin mektubun muhatabın posta kutusuna bırakılması, yazılı metnin bizzat ayırt etme gücü bulunan muhataba veya iş yerindeki çalışanlarına teslim edilmesi, muhatabın cihazına teleks veya faks mesajının gönderilmesi ile açıklama muhataba varmış sayılır.

E-posta ile gönderilen yazılı açıklama ise muhatap tarafından (bilgisayarına, telefonuna, vs.) indirilebilecek duruma geldiğinde varmış sayılır.
E-posta adresini geniş bir kesime duyuran, böylece bu adres üzerinden yapılacak bildirimlere rıza gösteren (örneğin yazışmalarının başlığında e-posta adresine yer veren) kişinin, posta kutusuna gelen mesajları indirme yüklentisinin (külfet/gerekli davranış) bulunduğu kabul edilmektedir.

Varması gerekli olmayan irade açıklamalarının ise yöneltilmesi yeterlidir ancak geçerli olmaları belirli birine yöneltilmelerine bağlı değildir.
Çok sayıda belirsiz kimseye yöneltilmiş olmaları yeterlidir. İlan yoluyla ödül sözü verme de böyledir.
Ölüme bağlı tasarruflarda da (örneğin vasiyetnamede) açıklama, o an için belirli olmayan kimselere yöneltilmektedir.