Borç ilişkisinde Cezai Şart (Sözleşme Cezası)

Borç ilişkisinde Cezai Şart (Sözleşme Cezası)

Alacaklı, borçlunun edimini hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi ihtimaline karşı durumunu kuvvetlendirmek isteyebilir.

Borçlunun borcunu ihlal etmesi hâlinde (yani zamanında, yerinde veya ayıpsız olarak ifa yapmazsa) alacaklıya ödemeyi kabul ettiği ceza hususundaki anlaşmaya cezai şart denir.

Cezai şart borçlunun edimini hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi hâlinde ödemeyi üstlendiği cezadır.

Cezai şart, bir tür geciktirici şarta bağlı borç olmasına rağmen kanunda özel hükümlerle düzenlendiğinden şarta bağlı borçlara ilişkin TBK m. 170 vd. hükümlerinden önce bu özel hükümlere tabidir.

Özel hükümlerde boşluk bulunması hâlinde genel hükümler bunlara uyduğu ölçüde uygulanır.

Cezai şartın asıl sözleşmede yer alması zorunlu değildir.

Cezai şart ayrı bir anlaşma ile de düzenlenebilir ancak cezai şartın geçerliliği asıl sözleşmenin şekline tabidir.

Örneğin taşınmaz satışına ilişkin cezai şart sözleşmesinin de resmi şekilde yapılması gereklidir.

Benzer şekilde taşınmaz satış vaadi borcunu sağlamayı amaçlayan cezai şartın da yine resmi şekle bağlı olarak yapılması gerekecektir.

Cezai şarta ilişkin Türk Borçlar Kanunu düzenlemeleri emredici nitelikte değildir ancak cezanın indirilmesine ilişkin düzenleme bunun istisnasını oluşturmaktadır.

TBK m. 179 “Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklıya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir.

Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir.

Borçlunun, kararlaştırılan cezayı ifa ederek sözleşmeyi, dönme veya fesih suretiyle sona erdirmeye yetkili olduğunu ispat etme hakkı saklıdır.”