Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi (TRIPs)

Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Sözleşmesi (TRIPs)
(Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights)

Sözleşme Dünya Ticaret Örgütü’nü kuran anlaşmanın eklerinden biridir.

GATT roundlarının sonuncusu olan Uruguay Roundu (1986-1993) bitiminde mal ve hizmetlerin dünyada serbest dolaşımını kontrol edecek Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) nün kurulmasına karar verilmiştir.

Sözleşmenin getirdiği asgari standartların üçüncü dünya ülkelerini tanımladığı eleştirileri yapılmaktadır.

Zira sözleşme kapsayıcı ve zorlayıcı bir koruma sistemi getirmiş; ortak standartlar, prosedürler ve uyuşmazlık çözüm mekanizmaları düzenleyerek “ulusal işlem yapma”, “en çok kayrılan ülke” ilkelerini getirmiştir.

Türkiye 1995’ten beri sözleşmeye taraftır.

Ancak sözleşmeye katılma kararı olan Bakanlar Kurulu kararı ile Sözleşme 1994’ten itibaren geçerli kılınmıştır.

TRIPs bütün fikri mülkiyet hukukunu kapsamaktadır.

TRIPs’in özellikleri şöyle sıralanabilir:

Sınai ve fikri mülkiyet ayrımını ortadan kaldırmış ve fikri mülkiyet kavramına geniş anlam ve kapsam vermiştir.

Mevcut uluslar arası sözleşmelerin uygulama alanını genişletmiştir.

İhlallere karşı uygulanabilecek, gümrüklerde el koyma, sahte malları imha etme gibi yeni yaptırımlar getirmiştir.

Yükümlerini ihlal eden üyelerinden DTÖ’nün sağladığı hak ve imkanların çekilmesini öngörmüştür.

İhtilafların çözümü mekanizmasına yer vermiştir.

İlaç patentlerinin genel olarak kabulünü sağlamış ve bunun için süre tanımıştır.

Telif haklarında asgari koruma süresini 50 ve TV verici işletmelerin koruma sürelerini ise en az 20 yıl olarak belirlemiştir.

Bilgisayar programları ile veri tabanlarının korunmasını fikir ve sanat eserlerine eşit duruma getirmiştir.

Fikir ve sanat eserlerinde kiralama ve ödünç verme hakkını koruma altına almıştır.