Max Weber ve Bürokrasi Yaklaşımı

Max Weber ve Bürokrasi Yaklaşımı – 2

Geleneksel örgütlerde otorite ve emirlerin temeli alışkanlık, gelenek ve göreneklerdir.
Örgütü oluşturan çeşitli gruplara haklarını benimsetmek ve beklentilerini oluşturmak için yapılan uygulamaların kutsal olduğu açıklanır.
Böyle bir sistemde, gelenek ve görenekler hakem rolü oynar ve lider kendisine miras kalan statü yardımıyla otoritesini kullanır.
Ayrıca, liderin otoritesinin genişliği gelenek ve göreneklerle saptanır.

Karizma, miras yoluyla geçerek gelenekselleşirse, liderin kişiliğinin bir parçası olmaktan çok, rolünün bir parçası olur.
Geleneksel otorite kavramı doğrultusunda Weber, geleneksel örgütsel yapıyı iki feodal örgüt modeli yoluyla açıklamaktadır.
Birinci örgüt modelinde, feodal örgüt üyelerinin kendi gelir kaynakları ve ekonomik bağımsızlıkları bulunmamaktadır.
Örgüt üyeleri ile liderler (yöneticiler) arasında pederşahi (baba ne derse o olur) bir ilişki söz konusudur.

İkinci örgüt modelinde, feodal örgüt üyelerinin kendi gelir kaynakları bulunmaktadır ve liderlerine gelenekler nedeniyle bağlıdırlar.
Dolayısıyla, daha çok özerkliğe sahiptirler.
Feodal sistem, geleneksel hak ve görevlere dayanan aşar, tımar gibi araçlarla üyelerine maddi çıkar sağlama özelliğine sahiptir.
Yöneticilik, miras yoluyla geçiş temeline dayanmakta ve genellikle hanedanlar arasında babadan oğula geçmektedir.

Seçim ve atama, uzmanlıktan çok, akrabalığa dayanmaktadır.
Benzer biçimde, işlerin yapılışı temelde akılcı analizlere dayanmaktan çok, kendi içindeki nedenlerle ve her zaman yapılageldiği şekliyle haklı gösterilmeye
çalışılmaktadır.
Akılcı-yasal otorite kavramı doğrultusunda Weber örgüt yapısıyla ilgili üçüncü bir modeli, bürokratik örgüt olarak adlandırdığı akılcı-yasal örgüt yapısı modelini
geliştirmiştir.

Weber, akılcı-yasal bürokratik örgütlerin toplumda egemen olacaklarına inanmaktadır. Akılcı olarak adlandırmasının nedeni, ulaşılacak hedeflerin ve hedeflere ulaştıracak araçların önceden belirlenmesinden kaynaklanmaktadır.
Örgüt önceden belirlenmiş amaçlarına ulaşabilmek için tasarımı iyi yapılmış bir makinaya benzemektedir ve bu makinanın her bir parçası, görevini en üst düzeyde başarmaya çalışarak bütüne katkıda bulunmaktadır.

Yasal olarak adlandırmasının nedeni ise, örgüt üyelerinin otoritelerinin yasalar, yönetmelikler, yönergeler, kurallar doğrultusunda belirlenmesidir.
Bu tür örgütler için Weber, “bürokrasi” kavramını kullanmaktadır. Oysa bilindiği gibi bürokrasi halk dilinde “kırtasiyecilik” anlamında kullanılmaktadır ve yavaş işleyen hantal kamu yönetimiyle özdeşleşmiştir.
Ancak Weber, kendi tanımladığı anlamıyla, bürokrasinin teknik açıdan en etkin ve verimli örgütlenme biçimi olduğunu savunmaktadır.

Weber’e göre; kesinlik, hız, belirlilik, süreklilik, dosyalama tekniği, belge ve kayıtlara dayanma, bütünlük, itaat, işbirliği, donanım ve personel giderlerinin minimizasyonu gibi olumlu gelişmeler ancak bürokratik örgütlerde istenilen düzeye ulaşabilecektir.