Hukuk Kurallarının Ögeleri ve Özellikleri

Hukuk kuralları diğer sosyal düzen kurallarından çeşitli özellikleriyle farklılık arz eder.

Bunlar arasında ön plana çıkan özellik ise yaptırımların niteliğine ilişkindir.

Genel bir değerlendirme yapıldığında açık veya üstü kapalı biçimde olsun; her hukuk kuralının üç ögesi bulunur.

Bunlar; konu, irade (emir) ve yaptırımdır.

Her hukuk kuralının düzenlediği bir konu bulunur.

Konu, kanun koyucunun sosyal yaşama ilişkin bakış açısını da yansıtır.

Hukuk kuralının konusu kişilerin dışarıya yansıyan ilişkileri; eylem ve işlemleridir.

Dolayısıyla bir hukuk kuralı kişinin bir başkasıyla ilişkisine, yaptığı bir sözleşmeye, görmekte olduğu işe ilişkin olabilir.

Hukuk kuralının ögelerinden ikincisi irade (emir)dir.

İrade kanun koyucunun yapılmasını uygun bulduğu ya da yasakladığı davranışa ilişkin iradesini ifade eder.

Hukuk kuralıyla kanun koyucu açıkça ya da üstü kapalı olarak bir şeyi yasaklar ya da serbest bırakır.

Nihayet, her hukuk kuralında bir yaptırım bulunur.

Hukukta yaptırım maddi nitelik taşır.

Dolayısıyla, açıkça ya da üstü kapalı biçimde, her hukuk kuralı bir maddi yaptırım içerir.

Bu yaptırım ceza, tazminat, cebri icra, geçersizlik ya da iptal olabilir.

Örneğin Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesine göre, “Kusurlu veya hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren bu zararı gidermekle yükümlüdür”.

Bu hükümde konu, başkasına kusurlu veya hukuka aykırı bir fille verilen zararlardır. İrade (emir) kişilerin bu tür zararları vermemeleridir. 

Yaptırım ise bu tür zararları verenlerin zararı gidermeleri yani tazmin etmeleri; kısacası tazminattır.

Hukuk kuralları genel, soyut, sürekli ve yaptırıma bağlı kurallardır.

Hukuk kuralları soyuttur; somut ve tek bir olay için hazırlanmamıştır.

Aynı nitelikteki tüm toplumsal olaylar için geçerlilik taşımaktadır.

Bu nedenle hukuk kuralları, düzenlediği tüm olaylara uygulanabilecek niteliktedir.

Hukuk kuralları genel niteliktedir.

Aynı durumda bulunan tüm kişileri ve aynı vasıftaki tüm olayları kapsamaktadır.

Hukuk kuralları kural olarak genç, yaşlı, kadın veya erkeğe aynı şekilde uygulanmaktadır.

Hukuk kuralları yürürlükten kaldırılmadıkları sürece, sürekli olarak uygulanmaktadır.

Bu anlamda hukuk kuralları geçici değil, uygulandığı zaman dilimi içinde süreklidir.

Hukuk kuralları bağlayıcıdır; bu bağlayıcılığa aykırı hareket edilmesi hâlinde maddi yaptırım ortaya çıkmaktadır.

Hukuk kuralları genel, soyut, sürekli ve yaptırıma bağlı kurallardır.