Frederick Herzberg’in Hijyen Modeli

Frederick Herzberg’in Hijyen Modeli – 3

İş tatmininin sağlanmasına Hijyen Modeli nasıl katkıda bulunabilir? sorusunu ele alan Herzberg, öncelikle iş tatminsizliğiyle ilgili bir gerçeğinin göz önünde
bulundurulmasını söylemektedir.

Herzberg’e göre; çalışanı gözeten istihdam politikaları, uygun çalışma koşulları, adil ücret sistemi ve iş güvencesi artık iş tatminsizliğinin nedenleri olarak değil, bir hak olarak algılanmaktadır.

Bu nedenle, yapılan işin içeriğinin çalışanı geliştirebilecek nitelikte olması ve tanınma, sorumluluk yüklenme, başarılı olma, yükselme olanağı tanıması  gerekmektedir.

Herzberg, işin sağlıklı olarak yapılabilmesine katkıda bulunan nedenler olarak adlandırdığı hijyen nedenlerin zamanla önemini daha da kaybedeceğini ve insan kaynağından gerektiği gibi yararlanabilmek için mutlaka işin içeriğinin zenginleştirilmesi gerektiğini söylemektedir.

Bu bağlamda, insana önem vermenin sözde kalmaması için işin zenginleştirilmesi gerektiğini ve böylece insanın yaratılışının ruhsal doğası gereği olan  beklentilerinin karşılanabileceğini (iş tatmininin sağlanabileceğini) belirterek Neo-klasik Yönetim Kuramı’na katkıda bulunmuştur.

İş zenginleştirme, işe yeni bir görünüm kazandırmak amacıyla kapsamının (içeriğinin) zenginleştirilmesidir.
Ancak işin yeni bir görünüm kazanabilecek nitelikte olması gerekmektedir.

Başka deyişle, her işin zenginleştirilebilmesi söz konusu değildir.
Herzberg, yalnızca bir işi diğerine ekleyerek (iş genişletme) ya da bir işten diğerine geçerek (iş rotasyonu) işin zenginleştirilemeyeceğini belirtmektedir.

Herzberg, iş genişletme ve iş rotasyonunu “yatay iş yüklemesi” olarak adlandırmaktadır.
İş zenginleştirmeyi ise; yetkinin, sorumluluğun, kendini kanıtlamanın, öğrenmenin ve gelişmenin işin içine çekilerek çalışana işinde başarılı olabilme fırsatının sağlanması olarak tanımlamaktadır.

Bu nedenle Herzberg, iş zenginleştirmeyi “dikey iş yüklemesi” olarak adlandırmaktadır.
Bunun için; bireye altından kalkabileceği işler verilmeli, işiyle ilgili konularda yetkisi ve sorumluluğu artırılmalı ve kendi yaptığı işi kendisinin denetlemesi istenmelidir.

Herzberg, insanın sosyal fiziksel yoksunluktan kaçınmak istediği için işletmede çalıştığını ve sosyal bir sistem olan işletmede, iş tatminsizliği nedenlerini ortadan
kaldırılmasıyla örgütün “sağlıklı” bir görünüm kazanabileceğini söylemektedir.

Hijyen Modeli, çalışanların iş tatmininin ve dolayısıyla performansının işin içeriğinin zenginleştirildiği ölçüde artacağını ve bunun da kurumsal performansı olumlu
yönde etkileyeceğini öne sürmüştür.

Herzberg’in bu görüşleri günümüzde çalışanı güçlendirme (empowerment) olarak adlandırılan bir yönetim tekniğinin altyapısını oluşturmuştur.