Mali Duran Varlık İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Mali Duran Varlık İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Bir işletmenin hisse senetleri satın alındığında ödenen veya ödenmesi taahhüt edilen tutar, o işletmenin varlıkları üzerinde iddia edilebilecek hak tutarını yani sermayeye iştirak payını gösterir.

Buna göre iştirakler, bağlı ortaklıklar, bağlı menkul kıymetler veya diğer menkul kıymetler hesabına kaydedilecek olan tutar, genellikle hisse senetlerinin nominal değeri üzerinden değil,

ödenen veya ödenmesi taahhüt edilen alış değeri üzerinden belirlenir.

Bir başka deyişle hesaplara yapılan borç ve alacak kaydı alış değeri üzerinden yapılmaktadır.

Mali duran varlıkların satışı halinde hesaplara yine alış değeri ile alacak kaydı yapılır.

Satışta ortaya çıkan kâr veya zarar, Tekdüzen Hesap Planına göre olağandışı gelir veya olağandışı gider olarak kayıtlanır.

Menkul kıymetlerin, birinci elden ihraç eden şirket tarafından satılması veya ikincil bir piyasa olan borsada alım-satımı aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilir.

Menkul kıymetlerin alım-satım işlemleri için aracı kurumlara alış veya satış emri verilir ve aracı kuruma genel olarak işlem tutarının ‰2’si oranında hesaplanan tutarda komisyon ödenir.

İşletmenin menkul kıymet alış veya satış işlemleri için aracı kurumlara ödediği komisyonlar dönem gideri olarak kayıtlanır.

Tekdüzen Hesap Planındaki “653.Komisyon Giderleri” hesabı, işletmenin diğer olağan faaliyetleriyle ilgili olarak acente, temsilci ve benzeri işletmelere ödediği komisyon giderlerinin izlendiği hesaptır.

Tekdüzen Hesap Planında “24. Mali Duran Varlıklar” hesap grubunda yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir.

240. BAĞLI MENKUL KIYMETLER HESABI:

Uzun vadeli amaçlarla alınan ve bir işletmenin toplam sermayesinin %10’undan daha az sermaye payını temsil eden hisse senetleri ile bir yıldan uzun süre elde
tutulan diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır.
Menkul kıymetler elde edildiğinde veya bu gruba devredilmesi gerektiğinde hesaba, borç; elden çıkarıldığında bu hesaba alacak kaydedilir.

241. BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-):

Bağlı menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde, ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.

242. İŞTİRAKLER HESABI:

Bir işletmenin toplam sermayesinin %10 ile %50 arasındaki sermaye payını temsil eden hisse senetleri edinildiğinde, iştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda hesaba borç, elden çıkarılmalarda alacak kaydedilir.

243. İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI (-):

İştiraklerle ilgili sermaye taahhütlerinin izlendiği hesaptır. İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “242. İştirakler Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt
yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

Eğer işletme kuruluşta veya sermaye artırımında satın aldığı hisse senetleri bedelinin tamamını ödememişse, ödemeyi taahhüt ettiği tutar bilançonun aktifinde eksi olarak yer alan ve bir düzenleyici hesap niteliğini taşıyan “243. İştiraklere Sermaye Taahhütleri” hesabına alacak kaydedilir.

Yeni kurulan bir anonim şirketin hisse senetleri satın alındığında toplam bedelin tamamının bir kerede ödenmesi gerekmez.

AŞ’lerde nakden taahhüt edilen payların itibarî değerlerinin en az %25’i tescil sırasında bir banka hesabına yatırılmalıdır.

Geri kalan kısım da şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde şirket hesabına ödenmelidir.

244.İŞTİRAKLER SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-):

İştirak paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.

245. BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI:

Bir işletmenin %50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olacak şekilde hisse senedi satın alındığında veya sermaye taahhüdünde bulunulduğunda bu hesaba borç, ortaklık paylarının elden çıkarılması halinde alacak kaydedilir.

246. BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI (-):

Bağlı ortaklık için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda “245. Bağlı Ortaklıklar Hesabı” karşılığında bu hesaba alacak, taahhüt yerine getirildikçe de hesaba borç kaydedilir.

247. BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-):

Bağlı ortaklık paylarının borsa veya piyasa değerinde sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.

248. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI:

Yukarıda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen varlıkların izlendiği hesaptır.

249. DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-):

Diğer mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır.