Madencilik Terimleri

Madencilik Terimleri

Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük;

Açık işletme; yer üstündeki maden işletmelerini ifade eder.

Akrosaj; dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu yerlerde bulunan düzenleri ifade eder.

Alevsızdırmaz (antigrizuto) aygıt; içine girebilecek grizunun patlaması hâlinde, hasara uğramaksızın alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı ifade eder.

Askıya almak; bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini sağlamak üzere altının boşaltılmasını ifade eder.

Ateşleme; kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını ifade eder.

Ateşleyici (barutçu); patlayıcı maddelerin mevzuatta belirtilen koşullarda kullanılmasını yerine getirmek üzere yeterlilik belgesine sahip en az ilkokul mezunu kişiyi ifade eder.

Ayak; maden içerisinde iki galeri arasında cephe hâlinde üretim yapılan yeri ifade eder.

Baca; maden içerisinde sürülen galeriyi ifade eder.

Başaşağı (desandre); yer altında başaşağı sürülen eğimli yolları ifade eder.

Başyukarı; Bir galeriden başlayarak yukarıya doğru belli bir eğimde sürülen açıklığı ifade eder.

Baraj; yer altında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici maniaları ifade eder.

Cep (niş); galeri, varagel ve vinç dip ve başları ile ara katlarında görevli işçilerin ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları ifade eder.

Çatlak (kavlak); ana kitleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları ifade eder.

Çatlak sökümü; bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini ifade eder.

Daimi nezaretçi; fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanunu’na göre atanmış olan kimseyi ifade eder.

Dekapaj; kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının kaldırılmasını ifade eder.

Dolgu (ramble); yer altında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını ifade eder.

Fenni nezaretçi; iş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş olan maden mühendisini ifade eder.

Freno; varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi ifade eder.

Grizu; metanın havayla karışımını ifade eder.

Hava köprüsü (krosing); bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan belirlenmiş doğrultuda gitmesini sağlayan geçidi ifade eder.

Kademe; açık işletmelerde belirli aralık, kod ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki çalışma yerlerini ifade eder.

Karakol; vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni ifade eder.

Karo; maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yer üstü tesislerinin bulunduğu alanı ifade eder.

Kelebe; Yer altında iki kat (etaj) arasını birleştiren tahkimatlı bir bürün bir bölümünün insan iniş ve çıkışı için merdivenle teçhiz edildiği, bir bölümünden ise cevher veya ramble nakledildiği açıklığı ifade eder.

Kendiliğinden emniyetli aygıt; içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek herhangi bir ark veya kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı ifade eder.

Kişisel koruyucular; çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük, maske, baret, koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb. koruyucuları ifade eder.

Lağım; taş içerisinde sürülen galeriyi ifade eder.

Maden ocağı; kuyuları ve giriş-çıkış yollarıyla yer altındaki bütün kazı yapılan yerleri, bu kazılardan çıkan postanın ve pasanın çıkartıldığı eğimli ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma ve havalandırma tesislerini, yer altında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, (Kendine özgü havalandırma tesissi bulunan her maden ocağı bağımsız bir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte, aynı işverene ait olup bir elden yönetilen ve yer altından birbirlerine bağlı olan birden çok maden ocağı da tek bir ocak kabul edilir.) ifade eder.

Molet; kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı ifade eder.

Nefeslik; ocak havasının çıkış yolunu ifade eder.

Nezaretçi; fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip en az ilkokul mezunu kişiyi ifade eder.

Paraşüt; asansörlerde çekme halatının kopması hâlinde kafesin düşmesini önleyecek düzeni ifade eder.

Potkabaç; kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu ifade eder.

Rekup; ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri ifade eder.

Sıkılama; lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde doldurulmasını ifade eder.

Şev; kademe alın ve yüzlerindeki eğimli yüzeyi ifade eder.

Şövelman; kuyu ağzındaki asansör kulesini ifade eder.

Topuk; yer altı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik amacıyla alınmadan (kazılmadan) bırakılan maden kısımlarını ifade eder.

Varagel; dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma sistemini ifade eder.