KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE KURULUN YAPISI

KURULUŞUNDAN GÜNÜMÜZE KURULUN YAPISI

Yüksek Seçim Kurulu, çeşitli aşamalardan geçerek günümüzdeki yapısına kavuşmuştur. Kuruluşundan itibaren Kurulun yapısı şu şekilde oluşmuştur:

16.02.1950 tarihinde kabul edilen 5545 sayılı Kanun’un 120. maddesine göre, bir başkan ve altı üyeden oluşan Kurulda, dört de yedek üye bulunmaktaydı. Kurul üyelerinin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurulları tarafından kendi üyeleri arasından seçilmekte seçilen bu üyeler de kendi aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçmekte ayrıca Yargıtay ve Danıştaydan seçilen ikişer üye, kura ile yedek üyeliğe ayrılmaktaydı.9
17.02.1954 tarihli ve 6272 sayılı Kanun’la 5545 sayılı Kanun’un 120. maddesinde değişiklik yapılmış ve Kurul, bir başkan ve on üyeden teşekkül ettirilmiştir. Bu değişikliğe göre Yargıtay Birinci Başkanı Yüksek Seçim Kurulunun da Başkanı olup Kurulun diğer üyeleri, Yargıtay ve Danıştay Genel Kurullarının kendi üyeleri arasından beşer asıl ve üçer yedek olmak üzere kura ile belirlenmiştir.10
27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleştirilen askerî darbe sonrasında Kurulun yapısı yeniden değiştirilmiş, 13.12.1960 tarihli ve 158 sayılı Temsilciler Meclisi Seçimi Kanunu’nun 20. maddesi ile Kurul, bir başkan ve altı üyeden oluşturulmuş ayrıca dört de yedek üye yer almıştır. Kurul üyelerinin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurulları tarafından kendi üyeleri arasından seçilmekte seçilen bu üyeler kendi aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçmekte ayrıca Yargıtay ve Danıştaydan seçilen ikişer üye de kura ile yedek üyeliğe ayrılmaktadır.11
Seçimlere ilişkin temel hükümlerin düzenlendiği ve günümüzde de yürürlükte bulunan 26.04.1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un ilk hâlinde Kurulun bir başkan ve altı üyeden oluşması dört de yedek üye bulunması kabul edilerek Kurulun üye yapısı ve üyelerin seçimi konusunda 158 sayılı Kanun’daki düzenleme muhafaza edilmiştir.12
1961 Anayasası’nın kabulüyle birlikte Yüksek Seçim Kurulu anayasal bir kurum niteliğini kazanmış olup 1961 Anayasası’nın 75. maddesine göre Kurul, yedi asıl ve dört yedek üyeden teşekkül etmektedir. Kurul üyelerinin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurulları tarafından kendi üyeleri arasından seçilmekte seçilen bu üyeler de kendi aralarından bir başkan ve bir başkanvekili seçmekte ayrıca Yargıtay ve Danıştaydan seçilen ikişer üye, kura ile yedek üyeliğe ayrılmaktadır.13
1961 Anayasası’nın uygulandığı dönemde Kurulun üye sayısında değişiklik yapılmamış, 1982 Anayasası’nın 79. maddesinde de Kurulun yedi asıl ve dört yedek üyeden oluşması üyelerinin altısının Yargıtay, beşinin Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilmesi esası korunmuştur.14
1982 Anayasası’nın 79. maddesi hükmü doğrultusunda, 30.11.2017 tarihli ve 7062 sayılı Yüksek Seçim Kurulunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 4. maddesinde 15 de Yüksek Seçim Kurulunun bu yapısının muhafaza edilmesine devam edilmiştir.

Kuruluşundan 1987 yılına kadar Kurul üyelerinin görev süresi dört yıl iken 3330 sayılı Kanun’la 298 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikten sonra üyelerin görev süresi altı yıla çıkarılmış,16 bu süre 7062 sayılı Kanun’da da korunmuştur. 17

1961 Anayasası’nın“Seçimlerin genel yönetim ve denetimi” başlıklı 75. maddesi ile anayasal bir kurum hüviyetine kavuşan Yüksek Seçim Kurulu, 1982 Anayasası’nın aynı başlıklı 79. maddesinde de yer almış ve seçimlerin yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılacağı hükmü tekrarlanmıştır. Anayasa değişikliğine ilişkin 31.05.2007 tarihli ve 5678 sayılı Kanun ile son hâlini almış olan 1982 Anayasası’nın 79. maddesinin ikinci fıkrasına göre, Yüksek Seçim Kurulu; “seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim tutanaklarını ve Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul etme” ile görevli olup Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie başvurulamaz.18

Anayasa’da “Yasama Bölümü” içinde yer alan Yüksek Seçim Kurulu, yalnızca seçimlerin genel yönetim ve denetimini yürüten bir kurul değil, Yargıtay ve Danıştayın kendi üyeleri arasından seçtikleri üyelerden oluşan, seçimlerin yargısal denetimini de sağlayan karma egemen bir üst yargı merciidir.