BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMLARI

BORÇ VE BORÇ İLİŞKİSİ KAVRAMLARI

Kanun, borç ilişkisini tanımlamamıştır.
Bu kavram en basit tanımıyla, alacaklı ile borçlu arasındaki hukuki ilişkiyi ifade eder.
Alacaklı, bu hukuki ilişkiye dayanarak borçludan, bir edada bulunmasını (edimini ifa etmesini) talep etme hakkına sahiptir.

Borçlu ise borca uygun davranışta bulunmakla (edimi yerine getirmekle) yükümlüdür. Tekil bir borç söz konusu olduğunda bile bunun bir alacaklısı olması gerekir.
Alacaklısı olmayan borç olmaz.
Her bir tekil borç, alacaklı ile borçlu arasında bir (dar anlamda) borç ilişkisinin varlığını gerektirir.

Diğer yandan, borç deyimi tek başına borçlunun edim yükümlülüğünü ifade eder.
Hâlbuki borç ilişkisi deyimi, madalyonun ikinci yüzü olan alacaklının, borcun ifasını talep hakkını da ifade eder.

Borç ilişkisi geniş anlamda kullanıldığında ise çok sayıda borcun doğumuna elverişli; borç dışında talep, alacak, yüklenti, beklenti gibi farklı Borçlar Hukuku figürlerini kapsayan; organizma benzeri bir yapıyı ifade eder.

Örneğin satış sözleşmesi ile kurulan geniş anlamda borç ilişkisinde; satıcının, satılanın mülkiyetini alıcıya geçirme, alıcının ise satış bedelini satıcıya verme borcu doğar. Kira sözleşmesi, kiracının asli borcu olan kira bedelinin her ay yeniden doğumuna kaynaklık ettiğinden, borç ilişkisinin organizmaya benzetilme sebebini açıklayan iyi bir örnek oluşturur.

Borçlu veya alacaklı temerrüdü nedeniyle ortaya çıkan yeni talepler de böyledir.
Çünkü bunlar borç ilişkisinin kuruluşuyla değil, ilave bazı olguların gerçekleşmesi üzerine ortaya çıkar.

Diğer yandan sözleşmenin tipini belirleyen, borç ilişkisine adını veren asli edim yükümlülükleri yanında satılanın belirli bir şekilde ambalajlanması, belirli bir yer ve zamanda teslimi gibi yan edim yükümlülükleri de geniş anlamda borç ilişkisinin içeriğinde yer alır.

Satılanın kullanımına, alıcı tarafından bilinmesi gereken risklerine ilişkin olarak alıcının aydınlatılması gibi yan yükümlülükler de bunlar arasında sayılabilir.
Hekim-hasta, avukat-iş sahibi gibi ilişkilerde aydınlatma yükümlülüklerinin daha da önem kazandığını söyleyebiliriz.
Asli edim yükümlülüklerinden bağımsız özen ve koruma yükümlülüklerinin varlığı da geniş anlamda borç ilişkisinin kapsamına dair ufkumuzu genişletir.