Adam Çalıştıranın Sorumluluğu

Adam Çalıştıranın Sorumluluğu

İş bölümündeki gelişme sebebiyle artık kişiler meslek ve sanatlarını ifa ederken tek başlarına tüm işleri yapmamakta, işlerini yürütmek için başka kişilerden yardım almaktadırlar.

Bu durum, adam çalıştıranın işlerini geliştirmesine yardımcı olmasına rağmen adam çalıştıran bu yolla üzerine risk üzerine almaktadır.

Adam çalıştıran kişiler, özellikle kendisi altında çalışanların hareketlerinden dolayı sorumlu tutulabilirler.

Bu sorumluluk hâlinde, kişi, kendi kusuru ve hatta hareketi dahi söz konusu olmaksızın sorumlu tutulabilmektedir.

Adam çalıştıranın sorumluluğu olarak adlandırılan bu sorumluluk hâli, TBK m. 66 hükmünde düzenlenmiştir.

İlgili hükmün ilk fıkrasındaki, “Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.” ifadesi ile adam çalıştıranın sorumluluğu düzenlenmiştir.

TBK m. 66/I-II “Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.”

BK m. 116/I-II “Borçlu, borcun ifasını veya bir borç ilişkisinden doğan hakkın kullanılmasını, birlikte yaşadığı kişiler ya da yanında çalışanlar gibi yardımcılarına kanuna uygun surette bırakmış olsa bile, onların işi yürüttükleri sırada diğer tarafa verdikleri zararı gidermekle yükümlüdür.
Yardımcı kişilerin fiilinden doğan sorumluluk, önceden yapılan bir anlaşmayla tamamen veya kısmen kaldırılabilir.”

DİKKAT: TBK m. 66 ile TBK m. 116’nın birbiriyle karıştırılmaması gerekir. TBK m. 66 haksız fiilden sorumluluğa ilişkin iken TBK m. 116 borca aykırılığa ilişkin bir düzenlemedir.

Adam çalıştıranın sorumluluğu, kanunda bir özen sorumluluğu olarak düzenlenmiştir.
Bir kusursuz sorumluluk hâlinin özen sorumluluğu olarak düzenlenmesinin temel sonucu, sorumlu kişinin gerekli dikkat ve özeni göstermiş olduğunu kanıtlaması hâlinde sorumluluktan kurtulabilecek olmasıdır.

Dolayısıyla her ne kadar yukarıdaki şartların tamamı bir olayda gerçekleşmiş olsa da adam çalıştıran, kendisinden beklenen dikkat ve özeni gösterdiğini kanıtlayarak sorumluluğu üzerinden atabilecektir.

Bu husus, adam çalıştıranın sorumluluğunu düzenleyen TBK m. 66 hükmünün 2. fıkrasında şu şekilde düzenlenmiştir:
“Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz.”
Adam çalıştıran, ancak ilgili hükümde düzenlenen unsurları kanıtlayabildiği ölçüde sorumluluktan kurtulacaktır.

Burada göz ardı edilmemesi gereken bir diğer husus ise zararın işletmenin faaliyeti dolayısıyla meydana gelmesi hâlidir.
Şayet adam çalıştıranın işletmesi bir zarara sebep olursa, artık özen sorumluluğundan değil, organizasyon sorumluluğundan bahsedilecektir.

Zira işletmenin düzeni ile ilgili sorumluluk, TBK m. 66 hükmünün 3. fıkrasında şu şekilde düzenlenmiştir: “Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.” Görüldüğü üzere burada adam çalıştıranın işletmesinin vermiş olduğu zararlardan sorumluluğu, ancak işletmenin organizasyonunda zararı engelleyecek gerekli bütün önlemleri aldığını kanıtlaması hâlinde ortadan kalkacaktır.

Son olarak belirtmek gerekir ki TBK m. 66 hükmünün 4. fıkrasında adam çalıştıranın, zarar veren çalışanına tazmin ettiği zarar dolayısıyla rücu hakkı düzenlenmiştir. İlgili düzenlemeye göre “Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir.” Burada rücu ilişkisi açısından, çalışanın zarara kendisinin ne kadar sebep olduğu dikkate alınacaktır.
Çalışanın kusuru bu noktada önem arz etmektedir.