Tehlike Sorumluluğunun Gerçekleşmesi için Gereken Şartlar2024

Tehlike Sorumluluğunun Gerçekleşmesi için Gereken Şartlar

Tehlike sorumluluğuna ilişkin düzenlemenin ilk fıkrası, tehlike sorumluluğundan bahsedilmesi için gereken şartların neler olduğunu tespit etmektedir.
İlgili düzenlemeye göre tehlike sorumluluğu şu şartların gerçekleşmesi hâlinde söz konusu olacaktır:

• TBK m. 71 çerçevesinde tehlike sorumluluğundan bahsedilebilmesi için öncelikle önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyeti olması gereklidir.
  Burada dikkat edilmesi gereken iki unsur vardır.
  Bunlar tehlike sorumluluğundan bahsedilebilmesi için bir işletmenin varlığının zaruri olması ve işletmenin faaliyetinin önemli ölçüde tehlike arz etmesidir.
• İşletme kavramından ne anlaşılması gerektiğini tespit etmek için öncelikle 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 11. maddesi incelenmelidir.
  İlgili düzenlemeye göre “Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir.”
  Görüldüğü üzere burada ticari işletme kavramı tanımlanmıştır.
  Fakat TBK m. 71 hükmü daha genel bir ifade ile sadece işletme terimini kullanmıştır.
  Bu nedenle TTK m. 11 hükmünde tanımlanan ticari işletmeler, bu kapsamda olduğu gibi esnaf işletmelerinin ve hatta ticari amaç güden iktisadi amaçla kurulan diğer işletmelerin de TBK m. 71 anlamında işletme olarak kabul edilebileceğini göstermektedir.
  Hatta işletmenin kazanç paylaşma, ticari ve iktisadi faaliyette bulunma amacı dışında bir ideal amaçla da kurulmuş olması işletme şartını yerine getirmektedir.
• Önemli ölçüde tehlike arz eden faaliyet kavramından ne anlaşılması gerektiği ise maddenin 2. fıkrasında düzenlenmiştir.
  İlgili düzenlemeye göre bir işletmenin önemli ölçüde tehlike arz edip etmediği, ancak işletmenin faaliyetinin değerlendirilmesi ile anlaşılacaktır. “Bir işletmenin, mahiyeti veya faaliyette kullanılan malzeme, araçlar ya da güçler göz önünde tutulduğunda, bu işlerde uzman bir kişiden beklenen tüm özenin gösterilmesi durumunda bile sıkça veya ağır zararlar doğurmaya elverişli olduğu sonucuna varılırsa, bunun önemli ölçüde tehlike arzeden bir işletme olduğu kabul edilir. Özellikle, herhangi bir kanunda benzeri tehlikeler arzeden işletmeler için özel bir tehlike sorumluluğu öngörülmüşse, bu işletme de önemli ölçüde tehlike arzeden işletme sayılır.”
• Bu fıkraya göre işletmenin kendisinin mahiyeti örneğin elektrik üreten nükleer santraller, tehlikeli madde üreten işletmeler bu kapsama girecektir.
  Mahiyeti dışında faaliyetinde kullanılan malzemeler, araçlar ve güçler de işletmeyi tehlikeli kılabilir.
  Örneğin nükleer atık taşınması, yanıcı ve patlayıcı maddelerin satılması, saklanması ve nakliyesi bu kapsama girebilecektir.
  Bu incelemedeki temel ölçüt ise, konuda uzman bir kişinin gerekli tüm özeni göstermesi hâlinde dahi zarar meydana gelme riskinin ortadan kalkmayacak olmasıdır.
• Tehlike sorumluluğu için aranan diğer bir şart, önemli ölçüde tehlike arz eden bir işletmenin faaliyetini gerçekleştirmesi dolayısıyla zararın açığa çıkmasıdır.
  Bu şart tazminat sorumluluğunun olmazsa olmazıdır.
• TBK m. 71 çerçevesinde tehlike sorumluluğundan bahsedilebilmesi için aranacak son şart, işletmenin faaliyeti ile doğan zarar arasında uygun nedensellik bağının kurulabilmesidir.
  Burada aranan nedensellik bağı, ilgili hükmün gerekçesinde tipik zarar ile açıklanmıştır.
  İşletmenin faaliyetinin neden olabileceği tipik zararlar, TBK m. 71 hükmünün düzenlemesine göre nedensellik bağının kurulduğu zararları oluşturacaktır.
  Tipik zarar ile kastedilenin ne olduğu ise her bir olay bakımından ayrıca incelenmelidir.
  Örnek olarak, bir benzin istasyonunun alev alması dolayısıyla çevreye zarar vermesi tehlike sorumluluğu kapsamında değerlendirilebilecekken, istasyonda ayağı kayıp yere düşen kişinin zararı TBK m. 71 normunun koruma alanına girmeyecektir.