SATICILAR HESABI

SATICILAR HESABI

İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz borçlar “320.Satıcılar” hesabında izlenir.

Esas faaliyetlerle ilgili olarak ham madde-malzeme, ticari mal ya da hizmet kredili olarak satın alındığında işletmenin satıcıya borcu doğar ve Satıcılar ana hesabının alacak tarafına kaydedilir.

Satıcıya olan borç ödendikçe Satıcılar ana hesabının borç tarafına kayıt yapılır.

Satıcılar ana hesabı pasif karakterli bir hesap olduğu için alacak kalanı verir ve bu kalan işletmenin satıcılara ödemesi gereken büyüklüğü ifade eder.

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki kredili alımları nedeniyle doğan kısa vadeli senetsiz borçları “336.Diğer Çeşitli Borçlar” Hesabında izlenir.

Bir ana hesap olan (büyük defter hesabı) Satıcılar Hesabı, işletmenin esas faaliyetleri ile ilgili olarak yapılan kredili alışlarından doğan tüm senetsiz borçlarını gösterir.

Her bir satıcıya olan borç büyüklüğünün ayrı ayrı izlenebilmesi için yardımcı hesaplara (tali hesap, alt hesap) gereksinim vardır.

Yardımcı hesaplarınoluşturulması işletmenin gereksinimine göre işletme tarafından serbestçe belirlenir.

Bu hesaplar alınan mal ya da hizmetin türüne, alacaklının (satıcı) bulunduğu coğrafi bölgeye vb. göre bölümlenebilir.

Örneğin, işletmenin A, B ve C gibi üç işletmeden kısa vadeli olarak alış yaptığını ve durumu satıcı işletme bazında izlemeyi tercih ettiğini varsayarsak yardımcı hesaplar aşağıdaki gibi belirlenebilir;

320 SATICILAR HESABI
320.00 A İşletmesi Hs.
320.01 B İşletmesi Hs.
320.02 C İşletmesi Hs.

Her bir Satıcıya ilişkin durum, ilgili yardımcı hesaplarda izlenir ve bildiğiniz gibi yardımcı hesaplar ilgili ana hesapla aynı paralelde çalışır.

Yevmiye defterinde yardımcı hesaplara yapılan kayıtlarda yardımcı defterlerde ilgili hesaplara aktarılarak her bir satıcıya ilişkin borcun büyüklüğü izlenebilir.

İşletme 29 Kasım 2012 tarihinde kendi faaliyetlerinde kullanmak üzere A İşletmesinden ₺3.000’ye bir bilgisayar satın almıştır. %18 KDV ve alış bedeli bir ay sonra ödenecektir. Alış kaydını yapalım.

ÖRNEK:

Satıcı A İşletmesine olan borcun ödenmesinden sonra yardımcı hesap ve Satıcılar Hesabı kalan vermemektedir.

Çünkü bu örneğimizde işletme Satıcı A’ya olan borcunun tamamını ödemiş ve başka bir satıcıya da borcu yoktur.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre işletmenin satın aldığı ticari malı peşin fiyatı (cari nakit alış fiyatı) üzerinden kaydederken peşin fiyatı ile vadeli tutar arasındaki vade farkını finansman unsuru olarak kabul etmesi gerektiğini belirtmiştik.

Vade farkını alışın maliyetine yansıtmayıp finansmanın yapıldığı döneme yayarak faiz gideri (vade farkı gideri) olarak muhasebeleştirmelidir.

Ancak yukarıdaki örnekte olduğu gibi her zaman vade farkının ayrıştırılması gerekli olmayabilir.

Bu ayrıştırma işleminin yapılması için belirlenen vadeli fiyat içinde gizli bir finansman işleminin gömülü olması gerekir.

Yukarıdaki örnekte vade farkının önemli bir tutarda olmadığı varsayılmış ve alış işlemi mevcut uygulamaya göre (Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ve VUK’a göre) kayda alınmıştır.

Vade farkı önemli bir tutardaysa diğer bir ifade ile vadeli fiyatın içinde gizli bir finansman işlemi söz konusu ise vade farkı maliyete dahil edilmeyerek ayrıştırılmalıdır.

ÖRNEK:

İşletme ticari malları peşin almış olsaydı malların maliyeti ₺10.000 olacaktı.

Malların kredili alınması satıcılar tarafından işletmeye sağlanan bir finansman kaynağı olduğuna göre peşin alış fiyatı ile vadeli alış fiyatı arasındaki fark da finansmanın maliyetidir.

Bu nedenle vade farkı, finansmanın sağlandığı süreye yansıtılması gereken bir finansman gideri olarak kayda alınmalıdır.

Ancak vade farkının tamamı alış tarihinde henüz gider niteliğini taşımamaktadır. Anımsayacağınız gibi finansman gideri zamanın geçmesine bağlı olarak gerçekleşecektir.

Bu nedenle vade farkını, alış kaydı yapılırken doğrudan finansman giderleri hesabına kaydetmek yerine finansman gideri gerçekleşinceye kadar ertelenmek üzere Ertelenmiş Ticari Borçlar Vade Farkı hesabının borcuna kaydederiz.

ÖRNEK:

İşletme bilgisayar alım satımı yapmaktadır. 18 Ekim 2012 tarihinde A İşletmesinden peşin fiyatı ₺2.700 olan bilgisayarlardan tanesi ₺3.000’ye 5 adet satın almıştır.
Alış bedelini 2 ay sonra ödeyecektir. %18 KDV ise nakden ödenmiştir. Alış kaydını yapalım.

Dönem sonlarında ise etkin faiz yöntemine göre hesaplanan faiz gideri (vade farkı gideri) Ertelenmiş Ticari Borçlar Vade Farkı hesabından “Finansman Giderleri” hesabına aktarılarak döneme ait finansman unsurunun dönemin kâr veya zararına yansıtılması ve ticari borcun itfa edilmiş maliyet bedeli ile raporlanması sağlanır.

Faiz giderinin dönemlere dağıtılması ve ticari borcun dönem sonundaki itfa edilmiş maliyet bedelinin belirlenmesi için etkin faiz oranı yönteminden yararlanılır.

Ticari borç nedeniyle 2 ay sonra gerçekleşecek nakit akışlarını (₺12.000) borcun ilk muhasebeleştirmedeki peşin değeri olan ₺10.000’ye iskonto eden etkin faiz oranı % 9,54’tür.

Etkin faiz oranı şu eşitlik çözülerek hesaplanır:

10.000 = 12.000 / (1 + i)2
(1 + i)2 = 12.000 / 10.000
i = (12.000 / 10.000)1/2 – 1 = 0,0954 = %9,54

Her dönem sonunda o döneme ait vade farkı gideri, borcun dönem başı itfa edilmiş maliyet bedeli ile etkin faiz oranının çarpılmasıyla hesaplanır.

Örneğimizde Eylül ayı sonunda Eylül dönemine ilişkin finansman gideri büyüklüğü ₺955 liradır

(10.000 × %9,54). Ekim ayı finansman gideri ise ₺1.045’dir (10.955 × %9.54).

ÖRNEK:

Örneğimizde borca ilişkin ertelenmiş ticari borç vade farkı, Eylül ve Ekim dönemlerine ilişkin finansman gideri olarak dönem sonu işlemleri sırasında aşağıdaki gibi kaydedilmiştir:

Ertelenmiş ticari borç vade farkı hesabı, borcun vade tarihinde kapanmıştır.

Satıcılar Hesabında izlenen senetsiz ticari borca ilişkin temel kayıt esaslarını öğrenmiş bulunuyorsunuz.

Satıcılar Hesabı’na dönem içinde kayıt yapılmasını gerektiren değişik işlemler de söz konusu olacaktır.

Örneğin, işletme kredili olarak aldığı malların bir kısmını veya tamamını değişik nedenlerle satıcıya iade edebilir (alış iadesi).

Bu durumda iade tutarı kadar borcu azalacağı için Satıcılar Hesabı’nın borç tarafına kayıt yapılacaktır.

Bazen satıcı işletmeler müşterilerine alış tarihinden sonra indirim ya da iskonto yapabilirler (alış indirim veya iskontoları).

Borcun ödenmesinden önce gerçekleşen bu indirimler de satıcıya olan borcu azaltır ve Satıcılar Hesabı’nın borç tarafında izlenir.

İşletme daha önceden kredili olarak aldığı ₺4.000’lik malın yarısını bozuk çıktığı için satıcı H İşletmesine iade etmiştir. (Alış işlemi %18 KDV’ye tabidir).

Alış iadesi kaydını yapalım.

İşletmeler Türk Parası olarak kredili alış yapabilecekleri gibi yabancı para cinsinden de kredili alış yapabilirler.

Bu durumda Satıcılara olan borç büyüklüğü, işlem tarihindeki kur üzerinden Türk Lirası’na çevrilir ve kayıtlarda Türk Lirası olarak izlenir.

Eğer işletmenin yabancı paralı borçları önemli düzeyde ise Satıcılar Hesabı’nın alt hesaplarını yurt içi satıcılar ve yabancı satıcılara borçlar şeklinde bölümleyebilir.

ÖRNEK: