Ortaklara Borçlar

Ortaklara Borçlar

İşletmenin ortaklarına olan borçlarının düzenlendiği bir hesaptır.

İşletmenin henüz yerine getiremediği ve ortaklarına ödemekle yükümlüğü olduğu; temettü borçları, sözleşmeye bağlı ek ödemelere ilişkin borçlar, senetli veya senetsiz borçları vb “331 Ortaklara Borçlar” hesabında izlenmektedir.

İşletmenin, esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerinden dolayı ortaklarına bir yıldan uzun sürede ödenmesi planlanan senetli ve senetsiz borçları ise “431 Ortaklara Borçlar” hesabında izlenir.

İşletme, ortaklarına çeşitli sebeplerle borçlanabilir.

Bunlar şöyle sıralanabilir;

• Ortaklara ödenecek temettüler (kâr payı),

• İşletmenin sermaye azaltımına gitmesi nedeniyle ortaklara ödenecek sermaye payları,

• İşletmenin kısa vadeli finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla ortaklardan borç alması,

• Ortakların banka ve finans kurumlarından veya sermaye piyasalarından kendi adına sağladığı borçlar,

• Ortakların sağladığı gayrinakdi teminatlar karşılığında üçüncü kişilerden yapılan borçlanmalar,

• İşletmenin sona ermesi ve tasfiyesi nedeniyle ortaklara ödenecek paylar,

• İşletmenin birleşme, bölünme veya tür değiştirme nedeniyle ortağın ayrılmasından kaynaklanan sermaye payları,

• Ortağın ölümü, iflası gibi nedenlerle işletmeden ayrılması durumunda ortağa ödenecek tutarlar.

ÖRNEK

TUAŞ 30 Mart 20X2 tarihinde, dönem kârından 16.000 tl temettü dağıtma kararı almıştır.

İşletme kârı, ortakların sermaye payları ile orantılı bir şekilde dağıtacaktır.

Ortakların sermaye payları; Ali Tat 180.000 tl , Can Kan 120.000 tl ve Nur Akın 340.000 TL’dır.

İşletmeler dönem sonunda tüm gelir ve giderlerini “690.Dönem Kârı veya Zararı” hesabına devrederek kapatırlar.

Söz konusu hesabın alacak kalanı işletmenin ticari kârını gösterir.

Bu kârdan vergiler düşüldükten sonra kalan kâr “ 590.Dönem Net Kârı” hesabına aktarılarak dönem sonu bilançosunda öz kaynaklar içinde gösterilir.

Dönemin net kârı takip eden dönemin başında “ 570.Geçmiş Yıllar Kârları” hesabına aktarılır.

Takip eden dönemde genel kuruldan sonra dağıtılmasına karar verilen kâr ve yedekler bu  kâr üzerinden hesaplanır.

Bu nedenle örneğimizde ortaklara dağıtılmasına karar verilen kârın kaydında Geçmiş Yıllar Kârları hesabı borçlandırılırken Ortaklara Borçlar hesabı alacaklandırılmıştır.

İşletmeler; başlangıçta sermaye büyüklüğünün doğru tespit edilememesi, zarara uğrama nedeniyle güç duruma düşmesi, bazı varlıkların değerini beklenin üzerinde yitirmesi,

ortak sayısının azaltılması ya da işletmenin kendi hisse senetlerini elden çıkaramaması gibi durumlarda sermaye azaltımına gidilebilir (Kishalı, 2010, s.113).

ÖRNEK

PAYE işletmesi dört ortaklı olup ödenmiş sermayesi 900.000 tl dir.
28.02.20X1 tarihinde işletme ortaklarından Kaya Sakin’in ölümü üzerine kendisine ait olan 82.000 tl’lık sermaye payının mirasçılarına ödenerek sermayenin azaltılması kararı alınmıştır.

PAYE işletmesi ortağının ölümü üzerine sermaye azaltımına gitmiştir.

Bu durumda ödenmiş sermaye ortağın payı olan 82.000 tl kadar azaltıldığı için 500 Sermaye hesabı borçlandırılırken, işletmenin ortağına (mirasçılarına) olan borcunda da artış olması nedeniyle 331 Ortaklara Borçlar hesabı alacaklandırılmıştır.

ÖRNEK
 

PAYE, ortağı Tahsin KAYA’dan aldığı borçla, bankaya olan kredi borcunu ödemiştir.

Böylece işletme, bankadan aldığı krediden kaynaklanan faiz yükümlülüğünden kurtulmuştur.

Bu nedenle 300 Banka Kredileri hesabı borçlandırılmıştır.

Ancak işletme bir borcunu başka bir borçla ödemesi nedeniyle, ortağına dolar üzerinden borçlanmıştır.

Ortağına olan borcundaki artış nedeniyle, 331 Ortaklara Borçlar hesabı alacaklandırılmıştır.

PAYE işletmesi ortağı Tahsin Kaya’ya olan borcunu öderken, kur farkından kaynaklanan Kambiyo Kârı veya Kambiyo Zararı ile karşı karşıya kalacaktır.

Ortakların çeşitli nedenlerle işletmeye verdiği borçların işletme tarafından ortaklara ödenmesi durumunda ise 331 Ortaklara Borçlar hesabı alacaklandırılır.

Eğer işletmenin ortaklara olan borcu belirli bir vadeye dayanıyorsa ve vade bir yıldan daha uzunsa, bu durumda vadenin bir yıla inmesi ile “431 Ortaklara Borçlar” hesabı borçlandırılarak, “331 Ortaklara Borçlar” hesabına devredilir.

ÖRNEK

Aile şirketi yapısı tüm dünyadaki şirketlerde önemli bir yere sahiptir.

ABD’de %90, Almanya ve Meksika’da %80, Avusturya ve Şili’de %75, İtalya’da %99, Türkiye’de de %90’lar civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Türkiye’de aile şirketleri kurucu ailenin tam denetimi altındadır ve genellikle de kurucu aile üyesi tarafından yönetilmektedir.

Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) yaptığı düzenlemelerle aile şirketi ortaklarının işletmeyi kendi kasaları gibi kullanmalarını önlemeye çalışmıştır.

İşletme, ortaklarından veya ortakların ilişkili olduğu kişilerden ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptir.

Kişilik kavramının bir gereği olan bu ilke, işletmenin şeffaf, hesap verebilir ve kurumsal bir yapıya sahip olması için önemli bir ölçüttür. KVK’ye göre; ortaklardan ve ortakların ilişkili olduğu kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak alınan borçların ilgili mali yıl içinde herhangi bir tarihte öz sermayenin üç katını aşan kısmını örtülü sermaye olarak kabul etmektedir.

Ortaklara borçlar hesabı sürekli olarak ve önemli tutarda alacak kalanı verir ve bu kalanın işletmenin öz sermayesine oranı, benzer kuruluşlara göre bariz bir fazlalık gösterirse bu borçlar örtülü sermaye sayılır (KVK Mad.16).

Böylece, ortak ya da ortakla ilişkili kişilerden sağlanan borcun işletmenin öz sermayesi ile kıyaslanması ile gerçekleştirilen borçlanmanın gerçek borç veya örtülü sermaye (gizli sermaye) olup olmadığı sonucuna varılmaktadır. (Tekin ve Kartaloğlu, 2008, s.38).

Bu düzenleme ile ortakların sürekli olarak işletmeye hesabı verilemeyecek büyük tutarlarda para koyması da engellenmeye çalışılmaktadır.

KVK’na göre örtülü sermaye olarak kabul edilen tutarlar üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farkları vb giderler işletme kazancının hesaplanmasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak nitelendirilmektedir.

ÖRNEK

şletmenin ortaklarından aldığı borçlara ilişkin finansman giderleri de 780 Finansman Giderleri hesabında izlenmektedir.

Ancak KVK’ye göre bu finansman giderinin, örtülü sermaye katsayı oranındaki kısmı kanunen kabul edilmeyen giderdir.

Bunun nazım hesaplarda izlenerek, mali kârın tespitinde göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Bu durumda ortaklara borçlarla ilgili finansman giderinin 1.000 tl’sı (10.000 tl X %10) kanunen kabul edilmeyen giderdir.