MADDİ VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN

MADDİ VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA AMORTİSMAN

Duran varlıklarda amortisman; varlığın kullanımından,
belli bir sürenin geçmesi ve teknolojik gelişmeler nedeniyle varlığın demode olmasından dolayı ortaya çıkabilecek eskime,
yıpranma ve tükenme şeklindeki değer kayıplarını dikkate alarak,
duran varlıkların yararlı ömürlerini tahmin etmek ve bu süre içerisinde söz konusu varlıkların elde etme maliyetlerini gider olarak muhasebeleştirmektir.

Her bir döneme ilişkin amortisman gideri, ya diğer bir varlığın maliyet değerine ilave edilir yada gider kaydedilerek gelir tablosu ile ilişkilendirilir.

Amortisman muhasebesinin amacı, sabit varlıkların maliyetlerini, sistemli olarak kullanıldıkları süreye dağıtmak ve her yılın payını o dönemin gideri olarak kaydetmek suretiyle,
kullanım süresi sonunda kullanılmaz hâle geleceği varsayılan sabit kıymetin yenilenmesi için fon yaratmaktır.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre yıllık amortisman paylarının hesaplanmasında aşağıdaki yöntemler kullanılabilir;

• Eşit paylı amortisman yöntemleri,

• Azalan paylı amortisman yöntemleri,

• Artan paylı amortisman yöntemleri,

• Değişen paylı amortisman yöntemleri.

Eşit paylı amortisman yöntemleri:

Eşit paylı amortisman yöntemlerinde duran varlığın maliyeti yararlı ömrüne ( hizmet süresine) bölünmek suretiyle yıllık amortisman payları hesaplanır.

Eğer yararlı ömrünün sonunda bir kalıntı değerin (hurda değerin) olacağı tahmin ediliyorsa bu tutar, duran varlığın maliyetinden düşülür.

Kalıntı değeri tahmin edilemiyorsa sıfır kabul edilebilir. Yıllık amortisman payının hesaplanması aşağıdaki gibidir.

Duran Varlık Maliyeti – Kalıntı Değeri
Amortisman Payı =————————————————–
Yararlı ömür

Azalan paylı amortisman yöntemleri:

Azalan paylı amortisman yöntemlerinde duran varlığın ilk kullanım yıllarında daha çok, son yıllarda daha az amortisman paylarının gider kaydedilmesi amaçlanır.

Artan paylı amortisman yöntemleri:

Artan paylı amortisman yöntemleri ise ilk yıllarda az, sonraki yıllarda daha çok amortisman payı hesaplanması şeklinde uygulanır.

Değişen paylı amortisman yöntemleri:

Değişen paylı amortisman yöntemlerinde üretim miktarları ya da hizmet saatleri esas alınarak duran varlığın ömrü boyunca üretilecek birim ya da kullanılacak saat tahmin edilir.

Duran varlığın maliyeti bu birim veya saate bölünerek bir sayı bulunur.

Daha sonra her faaliyet döneminde üretilen miktar ya da kullanılan saat bu sayıyla çarpılmak suretiyle her dönemin yıllık amortisman payı hesaplanır.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre varlığın yararlı ömrü her yıl gözden geçirilir.

Yararlı ömür varsa sözleşmenin veya diğer yasal hakların geçerlilik süresini aşamaz.

VUK’da vergi matrahının tespiti için uygulanabilecek amortisman hesaplama yöntemleri sınırlandırılmış, artan yada değişen paylı amortisman yöntemlerine izin verilmemiştir.

Eşit paylı amortisman yöntemi olarak kullanılan yöntemin adı normal amortisman yöntemidir.

Bu yöntemde duran varlıklar yararlı ömürleri içinde her yıl eşit amortisman payı ile itfa edilir.

VUK’a göre amortisman oranı, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın her iktisadi kıymet için tespit ve ilan ettiği yararlı ömür sürelerine göre hesaplanır ve amortisman payları hesaplanırken yararlı ömrünün sonundaki kalıntı değer dikkate alınmaz.

Hesaplanan yıllık amortisman payları, bir varlığın maliyetine dahil edilmiyorsa, gider olarak kaydedilir ve gelir tablosu ile ilişkilendirilir.

Üretim için kullanılan varlıkların amortismanı üretim maliyetleri içinde yer almalıdır.

Gelir tablosunda, araştırma faaliyetleri için kullanılan bir varlığın amortismanı“750.Araştırma Geliştirme Giderleri”,

pazarlama faaliyeti için kullanılan bir varlığın amortismanı“760.Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri”,

bürolarda kullanılan varlıkların amortismanı ise “770. Genel Yönetim Giderleri” olarak kayıtlanmalıdır.

Gelir tablosunda faaliyet giderleri içinde yer alan amortisman giderleri bilançoda da “Birikmiş Amortismanlar” olarak raporlanır.

Bilançoda birikmiş amortismanların raporlanması için kullanılan hesaplar;

maddi duran varlıklar için “257. Birikmiş Amortismanlar”,

maddi olmayan duran varlıklar için “268. Birikmiş Amortismanlar”,

özel tükenmeye tabi varlıklar için “278. Birikmiş Tükenme Payları” hesaplarıdır.

Bu hesaplar bilançonun aktifinde eksi olarak yer alan düzenleyici hesap niteliğindedir.

ÖRNEK:

200X yılında alınan ve elde etme maliyeti 10.000 TL olan bir demirbaşın yararlı ömrü 5 yıldır.

Bu demirbaş için normal amortisman yöntemine göre yıllık amortisman paylarını hesaplayarak ilk yılın amortisman payının kaydını düzenleyiniz?

Yararlı ömrü 5 yıl olduğuna göre, (100 / 5 = 20 ) amortisman oranı % 20’dir.

Amortisman payı ise 10.000 x 0,20 = 2.000 TL veya 10.000/5 =2.000 TL şeklinde hesaplanır.

İlk yıl için hesaplanan amortisman payının kaydı için hangi hesabın borçlandırılacağına karar verirken, bu iktisadi kıymetin üretim için mi yoksa faaliyetler için mi kullanıldığına bakılır.

Demirbaş büroda kullanılan bir duran varlık olduğundan amortisman giderlerinin genel yönetim gideri olarak kayıtlanması gerekir.

Yukarıdaki kayıttan sonra büyük defter hesaplarının durumu aşağıdaki gibi olacaktır:

Demirbaşlar maliyet değeriyle bilançonun aktifinde yer alır.

Birikmiş amortismanlar hesabı aktifle ilgili iktisadi kıymetin yer aldığı hesap grubunun altında (-) eksi şeklinde yer alır.

Böylece demirbaşların bilançoda net defter değeri ile raporlanması mümkün olur.