Kanunda Düzenlenen/Düzenlenmeyen Sözleşmeler

Kanunda Düzenlenen/Düzenlenmeyen Sözleşmeler

TBK’de vekâlet, satış, trampa, eser, hizmet gibi çok sayıda sözleşme düzenlenmiştir.

TBK dışındaki özel kanunlarla düzenlenen sözleşme tipleri de bulunmaktadır:
Finansal kiralama, faktöring, avukatlık… sözleşmesi gibi.

Bu sözleşmelerin tipini belirleyen, bir bakıma bunlara eser, hizmet gibi isimler verilmesine zemin oluşturan temel düzenlemeler kanunla belirlendiğinden bunlara tipik sözleşmeler denir.

Bunların karşısında kanunda düzenlenmeyen atipik sözleşmeler yer alır.

Borçlar Hukukunda irade özerkliği ilkesi bulunduğundan, kanunda düzenlenen sözleşmelere ilişkin hükümlerin çoğu emredici nitelikte değildir.
Taraflar dilediği takdirde bunların yerine başka hükümler kabul edebilir.

Kanunda yer alan hükümler, tarafların sözleşmeyle düzenlemediği konularda yedek hükümler (Naturalia Negotii) olarak uygulanır.
Sözleşmeyle düzenlenen konularda ise sözleşme hükümleri Accidentalia Negotii olarak kanun hükmünden önce uygulanır.

Bunlara accidentalia denilmesinin sebebi, sözleşmenin doğal içeriği (naturalia) sayılan tamamlayıcı veya yedek hükümlerin zıddına düzenlemelerle sözleşmeye dahil edilen noktalardan oluşmasıdır.

Bir sözleşmede ikincil noktaların bulunmaması sözleşmenin kurulmasına engel olmaz.

Bu takdirde varsa kanun hükümleri uygulanır.
Kanunda da bu konuda hüküm bulunmuyorsa hâkim işin özelliğine bakarak sözleşme boşluğunu doldurur (TMK m. 2/II).

İrade özerkliği ilkesinin bir gereği olarak taraflar, diledikleri takdirde kanunda düzenlenen bir sözleşme tipine atıfta bulunarak sözleşme yapabilecekleri gibi, dilerlerse bunlardan birkaçının tipik unsurlarını bir araya getirerek bileşik sözleşme veya bunları karıştırarak karma sözleşme şeklinde (arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi gibi) atipik sözleşmeler de kurabilir.

Tarafların kanundaki tiplerle bağlı olmaksızın kendine özgü (sui generis) bir sözleşme tipi oluşturmaları da mümkündür.
Sulh, satış için bırakma, tek satıcılık, sporcu transfer sözleşmeleri böyledir.