Başlangıçtaki Objektif İmkânsızlık

Başlangıçtaki Objektif İmkânsızlık

Kurulduğu sırada sözleşmenin konusunu oluşturan edimlerden birinin ifası objektif olarak imkânsız ise sözleşme kesin hükümsüz olur.
Bu yaptırım, imkânsızlığın subjektif olması hâlinde uygulanmaz.

Yani edimin sadece somut olaydaki borçlu için değil, objektif olarak herkes için imkânsız olması gerekir.
Sadece borçlu açısından ifası imkânsız olan edim, borçlunun ifa etmemeden sorumluluğuna yol açar (TBK m. 112).

Örneğin önceden satıp mülkiyetini devrettiği bir taşınır malı ikinci kez bir başkasına satan kimse için başlangıçtaki subjektif imkânsızlık söz konusudur.
Bu sözleşme geçersiz olmaz çünkü imkânsızlık objektif değildir.

Satıcının malı ilk alıcısından alarak sonraki alıcıya vermesi imkânının bulunmadığı söylenemez ancak satıcı bunu başaramazsa geçerli bir satış sözleşmesini kusurlu olarak ifa etmemeden sorumlu olur.

Başlangıçtaki imkânsızlık fiili veya hukuki olabilir.

Parça borcu oluşturan bir taşınırın sözleşmenin kurulduğu sırada (örneğin yanmış olması sebebiyle) mevcut olmaması, sözleşmenin fiili imkânsızlık nedeniyle geçersizliğine yol açar ancak satışa konu misli eşyanın sözleşmenin yapıldığı sırada satıcının deposunda çıkan yangın nedeniyle yok olması imkânsızlığa neden olmaz çünkü misli eşyanın başka bir yerden bulunarak alıcıya teslim edilmesi yine de mümkündür.

İmkânsızlık hukuki bir nedene de dayanabilir.

Örneğin oturma hakkı sahibi; bu hakkın devrini taahhüt etmişse bu, yerine getirilmesi hukuken imkânsız bir taahhüttür çünkü oturma hakkı hukuken devredilemeyeceği gibi mirasçılara da geçmez (TMK m. 823/II).

İmar planında imara kapatılan bir alanda inşaat yapılması sözü de hukuki imkânsızlık nedeniyle geçersiz olur ancak başlangıçtaki imkânsızlığı bilen veya gerekli özeni gösterse idi bilebilecek durumda olan taraf, sözleşme görüşmelerindeki kusurlu davranışı (culpa in contrahendo) nedeni ile karşı tarafın olumsuz zararını giderimle yükümlü tutulabilir.