İfayla Birlikte İstenebilecek Cezai Şart

Borç ilişkisinde Cezai Şartın Türleri

İfayla Birlikte İstenebilecek Cezai Şart

TBK. m. 179/II’ye göre ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa asıl borçla birlikte cezanın ifasını da istenebilir.
Bu hüküm emredici nitelikte olmadığı için taraflarca aksi kararlaştırılabilir.

Ceza şartın talep edilebilmesi için alacaklının zarara uğraması şart değildir.

Alacaklı cezai şartı talep etme hakkından feragat ederse veya gecikmeli ya da eksik olarak yapılan ifayı çekincesiz kabul etmişse TBK. m. 179/II gereği, artık bundan sonra cezai şart talep edemez.

TBK m. 180/I’e göre alacaklı hiçbir zarara uğramamış olsa bile kararlaştırılan cezanın ifası gerekir.
Alacaklı borcun hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden ötürü, cezai şart tutarından daha fazla bir zarara uğramış olabilir.
Bu durumda TBK m. 180/II hükmüne göre “alacaklının uğradığı zarar kararlaştırılan ceza tutarını aşıyorsa alacaklı, borçlunun kusuru bulunduğunu ispat etmedikçe aşan miktarı isteyemez.”

Alacaklı bu aşkın zararı talep etmek için borçlunun kusurunu ispatlamalıdır.
Alacaklının ceza tutarını aşan oranda zararının tazminini isteyebilmesi için borçlunun kusurlu olduğunun ispatlanması gerekir.

Taraflar, cezanın miktarını serbestçe belirleyebilirler ancak hâkim kararlaştırılan cezai şartın fahiş olduğunu görürse cezai şartı re’sen tenkis edebilir.
Bir kimsenin ekonomik özgürlüğünü veya kişilik haklarını aşırı sınırlandıran veya ortadan kaldıran şartlar fahiştir.

Tacir sıfatını taşıyan borçlunun aleyhine konulan cezai şartın tutarı TTK m. 22’ye göre indirilemez.
Bu yüzden hâkim, ceza miktarı aşırı olsa bile cezai şart tacir borçlu aleyhine konulmuşsa bunu indiremeyecektir.

Bu hükmün uygulanması için cezai şartın ticari bir borç hakkında kararlaştırılmış olması yetmez, ayrıca borçlunun tacir sıfatını taşıması gerekir.

Bu yüzden tacir olmayan kişilerin ticari nitelikteki işlemlerinden doğan borçları için kararlaştırılmış olan cezai şartlarda TBK m. 182/III uyarınca tenkis edilebilir.
Diğer yandan cezanın ağırlığı ahlaka aykırılık teşkil edecek nitelikteyse şartın geçersizliğine karar verilebilir.