Çek

Çek 2

Belirli bir tarihte veya belirli bir vade sonunda ödenecek olan senedin üzerinde yazılı olan değere nominal değer denilir ve senedin vade sonunda ulaşacağı değeri ifade eder.
Dolayısıyla senedin düzenlendiği tarihteki peşin değeri, nominal değerinin altındadır.
Senet karşılığı mal ya da hizmet satın alınması hâlinde eğer vade farkı dikkate alınmaksızın alışın maliyetine yansıtılırsa alış maliyeti peşin alışlara göre daha yüksek olacak ve finansman gideri de gelir tablosunda görünmeyecektir.
Böyle bir durum, maliyet ve kârlılık analizlerinin yanlış sonuç vermesine yol açacaktır.

Senet karşılığı yapılan kredili alışların muhasebeleştirilmesinde mevcut uygulamada vade farkı genellikle ihmal edilmekte ve senetli borçlar dönem sonunda reeskonta tabi tutulmakta, bilanço tarihindeki peşin değerine indirgenerek raporlanmaktadır.
Dönem sonu reeskont işlemleri, işlemin ilk kayda alınış esasından etkilenecektir.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre muhasebeleştirmeyi zorunlu kıldığı için bu ünitede asıl olarak Muhasebe Standartlarını esas alacağız ancak mevcut uygulamaya da değinilecektir.
Belirli bir tarihte veya belirli bir vade sonunda ödenecek olan senedin üzerinde yazılı olan değere nominal değer denilir ve senet vade sonunda nominal değere ulaşır.

ÖRNEK:

İşletme ticari malları peşin almış olsaydı malların maliyeti ₺40.000 olacaktı.

Malların kredili alınması nedeniyle ₺42.000’lık bir borcun doğması malın maliyetinin ₺42.000 olmasını gerektirmez.

Kredili alış satıcı işletme tarafından işletmeye sağlanan bir finansman kaynağı olduğu için alınan malın maliyeti ₺40.000; finansmanın maliyeti de ₺2.000’dır.

Satıcılar Hesabını ele alırken de değindiğimiz gibi vade farkı, finansman gideri gerçekleşinceye kadar ertelenmek üzere “Ertelenmiş Ticari Borçlar Vade Farkı” hesabına kaydedilir.

Dönem sonlarında etkin faiz yöntemine göre hesaplanan faiz gideri, Ertelenmiş Ticari Borçlar Vade Farkı hesabından “Finansman Giderleri” hesabına aktarılarak döneme ait finansman unsuruna dönüştürülmesi ve ticari borcun itfa edilmiş maliyet bedeli ile raporlanması sağlanır.

Etkin faiz oranı yöntemine göre ticari borç nedeniyle gerçekleşecek 2 ay sonraki nakit akışlarını (₺42.000) borcun ilk muhasebeleştirmedeki peşin değeri olan ₺40.000’ye iskonto eden etkin faiz oranı %2.47’dir.

Etkin faiz oranı şu eşitlik çözülerek hesaplanır:

40.000 = 42.000 / (1 + i)2
(1 + i)2 = 42.000 / 40.000
i = (42.000 / 40.000)1/2 – 1 = 0,0247 = %2,47

Her dönem sonunda o döneme ait vade farkı gideri borcun dönem başı itfa edilmiş maliyet bedeli ile etkin faiz oranının çarpılmasıyla hesaplanır.

Örneğimizde Eylül ayı sonunda Eylül dönemine ilişkin finansman gideri büyüklüğü ₺988’dir(40.000 × %2,47).

Ekim ayı finansman gideri ise ₺1.012’dir (40.988 × %2,47).

ÖRNEK:

Örneğimizde borca ilişkin ertelenmiş ticari borç vade farkı,
Eylül ve Ekim dönemlerine ilişkin finansman gideri olarak dönem sonu işlemleri sırasında aşağıdaki gibi kaydedilmiştir:

Ertelenmiş ticari borç vade farkı hesabı borcun vade tarihinde kapanmıştır.

Yukarıdaki örneği mevcut uygulamaya göre (Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ve VUK’a göre) kaydettiğimizde vade farkı Ticari Malların maliyetine dahil edilmiş olacaktır.

Bu işlem aşağıdaki gibi kayda alınır:

Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliği ve VUK’a göre alış kaydı:

İşletmenin ticari malların tamamını peşin olarak ₺41.500’ye sattığını varsayarsak birinci duruma göre ₺1.500 satış kârı varken (41.500 – 40.000) ikinci duruma göre kayıt yapılması hâlinde ₺500 lira satış zararı (41.500 – 42.000) raporlanacaktır.

Birinci durumda vade farkı dönemin finansman giderine yansıtılacağı için işlemin toplam etkisi açısından dönem kârı (zararı) her iki durumda da aynı olacaktır.

Fakat birinci durumda finansman gideri olarak kârı azaltırken ikinci durumda hiç finansman gideri raporlanmayacak brüt satış zararı olarak dönem kârına yansıyacaktır.

Görüldüğü gibi gelir tablosunun bölümleri arasında farklılık olacaktır. Üstelik vade tarihi ile işlem tarihi arasında finansal tablo hazırlanması hâlinde de farklı durumlar ortaya çıkacaktır.