Bölümlendirme (Bölümlere Ayırma)

Örgütlenme İlkeleri

Bölümlendirme (Bölümlere Ayırma)

Hangi iş ve görevlerin kimler tarafından yapılacağına karar verdikten sonra, ortak çalışma aktivitesini içeren gruplaşma gerekir.
Bu yüzden işler koordineli ve entegre bir biçimde yürütülmelidir.

Gruplandırılmış, aynı kategoride toplanmış işlere bölümlendirme denir.

Bölüm, bir işletmenin belirli faaliyetlerini içine alan bir bölgeyi ifade etmektedir.
Bölümlendirme işletmeye ait faaliyetleri sınıflandırarak, kümelere ayırma yoluyla amaçlara daha kolay ulaşılmasını sağlama faaliyetidir.

Bölümlere ayırmada göz önünde tutulacak unsurlar ise (Ertürk, 2009,90-91);

• Benzer işlerin bir araya getirilmesi,
• Uzmanlaşmadan yararlanılması,
• Denetimin kolaylaştırılması,
• Koordinasyonun kolaylaştırılması,
• Giderlerin azaltılması olmalıdır.

Bölümlendirmenin beş yaygın biçimi vardır, buna karşın bir örgüt kendi özel sınıflandırmasını da kullanabilir.
Büyük örgütler genellikle bölümlendirmenin birçok ya da bütün formlarını birleştirirler.

Örnek olarak büyük bir Japon elektronik fabrikası, fonksiyonel hat bölümlemesi, üretim birimleri süreçleri, yedi bölgede satış birimi ve içinde dörtlü müşteri gruplarının yer aldığı satış bölgeleri biçiminde örgütlemiştir.

Temel bölümlendirme biçimleri,

• İşlevsel (Fonksiyonlara göre),
• Ürün ,
• Coğrafi (bölge),
• Müşteri ,
• Süreç temeli biçimindedir.

Zaman ve karma bölümlendirme gibi başka bölümlendirme biçimleri de yer almaktadır.
Ancak temel bölümlendirme biçimleri üzerinde zaman açısından vardiyalar bağlamında zaman, temel bölümlendirmelerden bir kaçını birada kullanma biçiminde karma yapılar oluşturulabilir.

Bölümlendirme sisteminin belirlenmesinde işletmenin faaliyet alanı, iş yapma biçimi ve büyüklüğü etkilidir.
Artan kullanımı ile müşteri bölümlendirmesi popüler bir bölümlendirme eğilimidir.

Müşteri edinme ve elde tutma, başarı için gereklidir yaklaşımı kontrolü vurgulamaktadır ve müşterilerin değişen ihtiyaçlarına yanıt verir.

Bir başka popüler eğilim de çeşitli fonksiyonel özelliklere, uzmanlıklara sahip bireylerin bir araya gelerek takım oluşturduğu çapraz fonksiyonel takımlardır.

Örnek olarak Ford’ta, malzeme planlaması ve lojistik bölümleri çalışanları fonksiyonel takımlar kurarak finans, satın alma, mühendislik ve kalite kontrol alanlarının yanı sıra lojistik tedarikçileri ile çapraz fikirleri geliştirmek adına birçok çalışma yapmışlardır (Robbins ve Coulter, 2009).

Farklı bölümlendirme türleri vardır:

İşlevsel (Fonksiyonlara Göre) Bölümlendirme:
Bu bölümlendirme biçimi en çok kullanılan bölümlendirme türüdür.

Coğrafi (Bölgesel) Temelli Bölümlendirme:
Faaliyetlerin coğrafik bölgelere göre gruplandırılmasıdır.

Ürün Temelli Bölümlendirme:
Birden çok ürün üreten örgütlerde, üretilen her bir ürün veya ürün grubu için ayrı bir birim oluşturur.

Süreç Temelli Bölümlendirme:
İşlerin süreçlerine göre oluştuğu örgütlerde tercih edilen bu sistemde bölümlere ayırma, üretimdeki süreçlere veya kullanılan donanıma göre olabilir.

Müşteri Temelli Bölümlendirme:
Birbirinden farklı özellik ve beklentiye sahip müşterilerin bulunduğu durumlarda bu müşteri gruplarının birer bölüm olarak oluşturulmasını esas alan yapıdır.