Aşırı Yararlanmanın Objektif Unsuru

Aşırı Yararlanmanın Objektif Unsuru

Aşırı yararlanmanın objektif unsuru, edimler arasında açık oransızlık bulunmasıdır.

Edimler arasındaki her türlü dengesizlik veya eşitsizlik bu unsurun gerçekleşmesinde yeterli olmaz.

Oransızlık açık olmalıdır.

Sözleşme ilişkisini inceleyen her makul kişinin göreceği, anlayacağı bir dengesizlik söz konusu olduğunda aşırı yararlanmanın varlığı kabul edilebilir.

Bu değerlendirme yapılırken ifa edilen değil kararlaştırılan edimler dikkate alınır.

Dolayısıyla edimlerin sözleşmenin kurulduğu zamandaki objektif değerleri dikkate alınır.

Değerde oluşacak sonraki değişiklikler dikkate alınmaz. Edimlerin taraflar için ifade ettiği subjektif değere de bakılmaz.

Piyasa değeri, bu belirlenemiyorsa hâkimin hakkaniyetli ve adil bir değerlendirme sonucunda belirleyeceği ekonomik değer esas alınır.

Ayrıca bir bütün olarak sözleşmenin tamamı dikkate alınmalı; yan edimler, tarafların üstlendikleri risk ve sorumluluklar, sorumluluktan kurtulma koşulları gibi sözleşme hükümlerinin tümü birlikte değerlendirilmelidir.

Yargıtay değeri 150.000 TL olan taşınmazın 40.000 TL’ye veya 60.000 TL olan taşınmazın 22.000 TL’ye satılmasını edimler arasındaki açık oransızlık unsuru bakımından yeterli saymıştır.

Ancak değerin düşük kararlaştırılmasının objektif nedenleri bulunuyorsa, örneğin toprak kayması nedeniyle boşaltılmış bir köydeki basit bir barınağın satışında taşınmazın piyasa değerinin kalmadığı kabul edilebilir.

Piyasadaki rekabet koşullarının bozulması durumunda da aynı sonuca ulaşılabilir.

Örneğin normal koşullarda daha yüksek bir fiyata satılacak bir taşınmazın paylı mülkiyete veya elbirliği mülkiyetine tabi olması hâlinde fiyatın düşük kararlaştırılması doğal karşılanabilir.

Yasada aşırı yararlanma, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler açısından düzenlenmiştir ancak diğer sözleşme tiplerine de kıyasen uygulanmasında bir engel yoktur.

Örneğin sulh, şirket, tadil, mirasın taksimi gibi sözleşmelerde de aşırı yararlanma hükümleri kıyasen uygulanabilir çünkü bu tür sözleşmelerde de karşı tarafa hiç veya dengesizlik oluşturacak ölçüde az bir karşı edim veren sömüren tarafın aşırı yararlanmanın yaptırımından kurtulmasını gerektiren haklı bir sebep yoktur.