Seçimlik Borç/Seçimlik Yetki

Seçimlik Borç/Seçimlik Yetki

Borcun konusu birden çok edimden oluştuğu hâlde borç bunlardan sadece biri veya birkaçı seçilerek ifa edilmekle sona erecekse seçimlik borç söz konusu olur:
10 ton sac levha veya 9 ton inşaat demiri gibi.
“Seçimlik borçlarda, hukuki ilişkiden ve işin özelliğinden aksi anlaşılmadıkça, edimlerden birinin seçimi borçluya aittir.” (TBK m. 87).

Seçim hakkı, yenilik doğuran bir haktır.
Dolayısıyla muhataba varması gereken bir irade açıklamasıyla kullanılır.
Bu hak kullanılınca diğer edimler borcun konusu olmaktan çıkar.

Seçimlik borç sözleşmeden, ölüme bağlı tasarruftan, mahkeme kararından ya da kanuni düzenlemeden doğabilir.
Seçimlik borca konu edimlerin aynı nitelikte veya aynı değerde olması da gerekmez.
Örneğin borçlunun bir işin görülmesi veya bir şeyin verilmesi ya da rekabet edilmemesi borçlarından birini ifa seçerek borcunu ifa edebileceği kararlaştırılabilir.
Seçim hakkına sahip olan borçlu, düşük değerli edimi seçerek bunu ifa etmekle borçtan kurtulabilir.

Seçimlik yetki, borçlu tek bir edimi üstlenmiş olmasına karşılık bunun yerine başka bir edimi yerine getirerek borçtan kurtulma yetkisine sahipse seçimlik yetkiden söz edilir.
Örneğin, bir otomobilin 100 bin TL’ye satımı konusunda anlaşma yapılmış ancak satıcıya dilerse borcunu resim koleksiyonundaki ünlü bir ressama ait yağlı boya tablo ile ifada bulunma yetkisi tanınmıştır.

Bu durumda otomobil asli edim, tablo ise yedek edimdir.
Borçlu asli edim olarak otomobili teslim ederek borcunu ifa eder ancak ona dilerse yedek edim olarak tabloyu teslim ederek borçtan kurtulma yetkisi tanınmıştır.
Seçimlik borçlarda edimlerden birinin imkânsız hâle gelmesi borcu sona erdirmez.

Hâlbuki seçimlik yetkide asıl edimin ifası imkânsız hâle gelirse borç kendiliğinden imkânsız olur; diğer edim bunun yerine geçmez.
Seçimlik borç ve seçimlik yetki birbirinden farklıdır.
Bu farklılık asıl edimin imkânsız hâle gelmesinde de kendisini gösterir.

Seçimlik borçlarda edimlerden birinin imkânsız hâle gelmesi borcu sona erdirmez.
Hâlbuki seçimlik yetkide asıl edimin ifası imkânsız hâle gelirse borç kendiliğinden imkânsız olur.