Maddi Olmayan Duran Varlıkların Tanımı

Maddi Olmayan Duran Varlıkların Tanımı

Maddi olmayan duran varlıklar, herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin bir yıldan uzun süre faaliyetlerinde yararlandığı veya yararlanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerdir.

Bu varlıklar Tekdüzen Hesap Planı’nda “Maddi Olmayan Duran Varlıklar” grubunda yer alan hesaplarda izlenir.

İşletmeler bilimsel ya da teknik bilgi, yeni işlemlerin veya sistemlerin tasarlanması ve uygulanması, lisanslar, fikrî haklar, piyasa bilgisi ve markalar gibi maddi olmayan kaynakların edinimi, geliştirilmesi, korunması ya da genişletilmesi ile ilgili olarak genellikle kaynaklarını kullanırlar ya da borçlara katlanırlar.

Bazı maddi olmayan duran varlıklar; fiziksel cisimlerin içinde ya da üzerinde yer alabilir.

Maddi olan ve olmayan unsurlar içeren bir varlığın, maddi ya da maddi olmayan duran varlık olarak tanımlanmasında, hangi unsurun daha önemli olduğuna göre karar verilir.

Örneğin, özel bir bilgisayar yazılımı olmadan çalışmayan bilgisayar için gerekli olan yazılım, söz konusu donanımın önemli bir parçasıdır ve maddi duran varlık olarak değerlendirilir.

Eğer yazılım, ilgili donanımın ayrılmaz bir parçası değilse, o zaman bilgisayar yazılımı maddi olmayan duran varlık olarak değerlendirilir.

Maddi olmayan duran varlıkların, bilanço aktifinde raporlanması için gerekli koşullar aşağıdaki gibidir:

• Maddi olmayan duran varlıkların, varlık olarak muhasebeleştirilmesi için öncelikle tanımlanabilir olması gerekir.

Tanımlanabilir olması, ayrıştırılabilir yani işletmeden ayrılabilme ya da bölünebilme özelliğine sahip ve bireysel olarak ya da ilgili sözleşme ile birlikte,
varlık ya da borçla beraber satılabilir, devredilebilir, lisans altına alınabilir, kiralanabilir ya da takas edilebilir olmasını ifade eder.

Ayrıca varlığın tanımlanabilir olması için diğer hak ve yükümlülüklerden ayrılabilmesine veya devredilebilmesine bakılmaksızın, sözleşmeye bağlı haklardan ya da diğer yasal haklardan kaynaklanması gerekir.

• Maddi olmayan duran varlıkların aktifleştirilmesi için varlıkla ilişkilendirilebilen gelecekteki ekonomik yararların işletme için gerçekleşmesinin olası olması ve varlığın maliyeti veya değerinin güvenilir bir şekilde ölçülebilmesi gerekir.

• Bir varlığın maddi olmayan duran varlık olarak aktifleştirilmesi için işletme içi yaratılan şerefiyeden kaynaklanmaması gerekir.

İşletmenin ticari itibarının olması, iyi bir yönetim kadrosuna ve insan kaynaklarına sahip olması, geniş pazar potansiyeli ve müşteri kitlesine sahip olması gibi işletmenin kâr elde etmesine katkı sağlayan ancak maliyeti ve faydası ölçülemeyen, ayrıştırılabilir ve tanımlanabilir olmayan nitelikler varlık olarak muhasebeleştirilmez.

İşletme içinde yaratılan şerefiye, varlık olarak muhasebeleştirilmez.

Maddi olmayan duran varlıklar da maddi duran varlıklar gibi amortismana tabi tutulur.

Çünkü bu varlıklar fiziksel yapıya sahip olmadıkları için aşınma ve yıpranmaları söz konusu değildir ancak işletmeye sağladıkları faydanın yıllar içinde azalıp tükenmesi söz konusudur ve bu nedenle belli bir yararlı ömre sahiptirler.

Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar için hesaplanan amortismanların birikmiş tutarları, bilançoda maddi ve maddi olmayan duran varlık hesaplarının altında bir indirim kalemi olarak yer alır.

Maliyeti ölçülen, ekonomik fayda sağlayan, tanımlanabilir, ayrıştırılabilir maddi olmayan duran varlıklara aşağıdaki örnekler verilebilir:

• Bir işletme bir markayı rakip işletmeden satın almıştır ve söz konusu marka, devlet kayıtları altına alınmak suretiyle yasal olarak korunmaktadır.

• Bir işletme isim hakkı anlaşması uyarınca, belirli bir yerleşim alanında belirli bir fast-food restoranını işletme hakkının sadece işletmeye verildiği özel lisansa sahiptir.

• Bir işletme üzerinde reklam alanları satarak hasılat elde ettiği bir İnternet sitesine sahiptir. Alan adı gerekli yerlere tescil ettirildiği için yasal olarak korunmaktadır.

• Bir işletmenin yasal haklarla korunan 20 adet bilgisayar yazılımı bulunmaktadır. Bilgisayar yazılımları söz konusu işletmenin üretim ve idari personeli tarafından kullanılmaktadır.