Kamu Hukuku Tüzel Kişileri

Kamu Hukuku Tüzel Kişileri (Gözübüyük 2016: 109-110):

Kamu hukuku alanında en önemli tüzel kişilik, devlettir.

Her türlü kamu hizmetinin devlet tüzel kişiliği tarafından yerine getirilmesi akla gelebilir.

Böyle bir şey mümkün olmadığından merkezden yönetim ilkesinin yanında, yerinden yönetim ilkesi de ortaya çıkmıştır.

Bunun sonucunda devlet kişiliğinden başka, özel hukuk tüzel kişilerinden farklı birtakım kamuya özgü tüzel kişiler ortaya çıkmıştır.

Ülkemizde kamu hizmetleri, esas olarak, başta genel yönetim olmak üzere, yerel yönetim ve hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları aracılığıyla yerine getirilmektedir.

Bunlar, kamu hukuku ilkelerine göre kurulmuş ve kamuya özgü olan tüzel kişilerdir. Bunlara anayasada yer aldığı gibi kamu tüzel kişileri denir.

Kamu tüzel kişileri, başta devlet olmak üzere devletin ışında birer yerinden yönetim kuruluşu olan il özel idareleri, belediyeler, köyler; hizmet yerinden yönetim kuruluşu olan üniversiteler, TRT, KİT gibi kuruluşlardır.

Anayasaya göre kamu tüzel kişileri ancak yasayla veya cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur (Anayasa, m. 123).

Kamu tüzel kişilerinin tüzel kişilikleriyle ilgili kurallara, olağan olarak, kendi kuruluş yasalarında veya bir idari işlemle kurulmuş olanlarda, kuruluşlarını düzenleyen mevzuatta yer verilir.

Bunların tüzel kişiliğe sahip oldukları bazen anayasada (örneğin üniversiteler), bazen yasada (TRT, Emekli Sandığı), bazen idari işlemde (belediyeler) yer almıştır.

Kamu tüzel kişilerinin hak ve fiil ehliyetleri, özel hukuk tüzel kişilerinde olduğu gibi amaçlarıyla sınırlıdır.

Genellikle bir kamu kuruluşunun amacı, kuruluş yasasında (cumhurbaşkanlığı kararnamesinde) yer alır.

Bir kamu kuruluşunun yetki ve görevleri ve görevlerini yerine getirebilmesi için gereken yetkiler yine kuruluş yasasında (cumhurbaşkanlığı kararnamesinde) yer alır.

Yasayla yetkili kılınmadıkları alanlarda kamu tüzel kişileri faaliyette bulunamaz. Yine kamu tüzel kişilerinin fiil ehliyetleri yasalarında belirtilmiştir.

Bu yetkiler, organları (yönetim kurulu, belediye encümeni, belediye başkanı gibi) tarafından kullanılır.

Bir yasayla veya cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulan kamu tüzel kişilerinin sona ermesi, usulde paralellik/koşutluk ilkesinin bir gereği ve sonucu olarak yine aynı yollarla olur.

Diğer bir anlatımla, kamu tüzel kişilerinin kişilikleri ya yasayla veya cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle sona erer.

Kamu tüzel kişilerinin özel hukuk tüzel kişileri gibi kendi kendilerini dağıtma (fesih) yetkileri olmadığı gibi mahkeme kararıyla da varlıkları sona erdirilemez.