ENDÜSTRİYEL TASARIM

ENDÜSTRİYEL TASARIM

Tasarım görünümdür.
Bu, bir ürünün veya ürün parçasının; ürün üzerindeki süslemenin çizgilerinin, renklerinin, dokunun, malzemenin, esnekliğin ve bunun gibi insan duygularıyla algılanabilen unsur ve özelliklerin; bunların tamamının veya bir kısmının bileşiminin ya da takımının görünümüdür.

Türkiye’de tasarımlar 554 sayılı Endüstriyel Tasarımlar Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (EndTasKHK)( RG. 27.6.1995, S.22326) ile ilk defa koruma kapsamına alınmışlardır.

EndTasKHK m.3/1(a)’e göre tasarım; “bir ürünün tümü veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur ve özelliklerinin bütünü” olarak tanımlanmıştır.

Tasarımlar, estetik ve işlevsel tasarımlar diye iki gruba ayrılır.

Estetik tasarımlar sadece duygulara, özellikle görme duygusuna hitap eder, bir ipek kadın kumaşı üzerindeki motifler gibi.
İşlevsel tasarımlar ise bir ihtiyaca cevap verir. Örneğin, ütü masası gibi.

Çoğu kez iki işlev bir aradadır.
EndTasKHK her iki tasarım türünü de kapsayıp korumaktadır.

Bir tasarım bir marka olarak da kullanılabilir.
Mesela, İş Bankasının logosu.

Tasarım üzerindeki hakkın özelliği onun birkaç fikri mülkiyet konusunun alanı içine girebilmesidir.
Bir faydalı model aynı zamanda tasarım olarak da tescil edilebilir (PatKHK m.169).

Bu durumda EndTasKHK hükümleri uygulanır.
EndTasKHK çerçevesinde tasarım olarak sağlanan koruma, FSEK’de aranan şartların gerçekleşmesi halinde, tasarımın eser olarak da korunmasına mani oluşturamaz (EndTasKHK m.1).

Ambalajlar, logolar, işaretler ve her türlü şekiller bir taraftan tasarım diğer taraftan da marka olabilir ve hem EndTasKHK hem de Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye (MarKHK) göre korunabilirler.

Tasarımların endüstriyel model ve resim olarak kullanılmaları onların eser olmalarını engelleyemez.
Ayrıca FSEK’in 2. maddesinde “endüstri, çevre ve sahne tasarımları” ilim ve edebiyat eseri sayılmıştır.