Ahlaka Aykırılık

Ahlaka Aykırılık

Konusu veya amacı bakımından ahlaka aykırı olan sözleşme geçersiz olur.
Bu anlamda ahlak, bir yandan hakkaniyetli ve âdil düşünen bir kimsenin ahlak anlayışını ölçü kabul eden toplumun genel ahlak anlayışını, diğer yandan hukuk düzeninin tamamında içkin olan etik ilkeler ve değer yargılarını ifade eder.
Bunlar özellikle temel haklara ilişkin anayasal ilkelerde ifadesini bulmuştur.

Amacı bakımından ahlaka aykırı olan sözleşmenin hükümsüz olması için bu amacın iki tarafça da paylaşılması, en azından diğer tarafın bu durumdan haberdar olması gerekir.
Örneğin rüşvet olarak kullanılması amacıyla bir mücevher satın alındığında, bu amacı paylaşmayan satıcıya karşı hükümsüzlük yaptırımı uygulanamamalıdır.
Hatta satıcı, alıcının amacını bilse bile, onun amacı sattığı ürünün ahlaka aykırı bir amaçla kullanılması değil gelir elde etmek olduğundan sözleşmeyi hükümsüz saymak yine de doğru olmaz.

 İsviçre Federal Mahkemesi uygulamasından ahlaka aykırı sözleşme örnekleri:

• Özel dedektife, boşanma davasına gerekçe oluşturması amacıyla diğer eşi sadakat yükümlülüğünü ihlal etmeye kışkırtmak için para vadedilmesi
• Para karşılığında bitirme ödevi veya doktora çalışmasına yardımcı olma vaadi
• Gerçek yazarın adının gizlenerek bir başkasının yazar gösterilmesi suretiyle bilimsel bir metnin yayımlanması sözleşmesi
• Memuriyet görevine atanma veya resmi bir unvan elde etme konusunda ücret karşılığı anlaşma
• Radar uyarı cihazının satışı
• Metreslik ilişkisinin sona erdirilmesinin sözleşme cezasına bağlanması
• Şikâyette bulunmamak veya şikâyetini geri almak konusunda suskunluk anlaşması

Kişilik hakkına aykırı düzenleme aynı zamanda ahlaka da aykırı olabilir.
Özellikle taraflardan birinin ekonomik özgürlüğünü aşırı derece kısıtlayan sözleşmeler böyledir.

Bu iki durumda da sözleşme kesin hükümsüzdür ancak sözleşme aynı zamanda ahlaka aykırılık nedeniyle hükümsüzse bu sözleşmenin ifası için yapılan kazandırmaların iadesi talep edilemez ancak hâkim, kazandırmanın Devlete mal edilmesine karar verebilir (TBK m. 81).

Yargıtay, konusundaki ahlaka aykırılık sebebiyle geçersiz olan sözleşmelerde amaç ahlaka aykırı değilse, örneğin; evlenme amacıyla başlık parası verilmişse evlenme amacı ahlaka aykırı sayılamayacağından verilenlerin iadesi istenebilir.

Buna karşılık nikâhsız birlikte yaşama için verilen şeylerin iadesi istenemez çünkü bu durumda amaç da ahlaka aykırıdır.