Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıkların Edinimi ve Maliyet Değerinin Hesaplanması

Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıkların Edinimi ve Maliyet Değerinin Hesaplanması

Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların satın alınarak ediniminde maliyet değeri aşağıdaki unsurlardan oluşur:

• Ticari iskontolar ve indirimler düşüldükten sonra avukatlık ve aracılık ücretleri, ithalat vergileri ve iade alınamayan alış vergileri dâhil satın alma fiyatı,

• Varlığı amaçlanan kullanıma hazır hâle getirmekle doğrudan ilişkilendirilebilen tüm harcamalar.

Örneğin maddi duran varlıkların yönetim tarafından amaçlanan koşullarda çalışabilmesini sağlayacak yere ve duruma getirilmesiyle doğrudan ilişkili olan saha hazırlık harcamaları, ilk teslimat
ve yükleme-boşaltma harcamaları ile kurulum, montaj ve işlerliğin testine ilişkin harcamalar.

• Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği alanın restorasyonuna ilişkin harcamalar.

Vergi mevzuatımıza göre de duran varlıkların maliyet bedeli için bunların satın alma bedeline, ithal edilen makine ve tesisat için ithal sırasında ödenen gümrük vergileri ile bunların nakliye ve montaj harcamaları ile satın alınan bir binanın yıktırılması ve arsasının tasfiyesine ilişkin olarak yapılan tüm harcamaların eklenmesi zorunludur.

Bunun dışında iktisadi kıymetler için yapılan noter masrafları, mahkeme masrafları, kıymet takdirine ilişkin harcamalar, komisyon harcamaları gibi harcamalar ve taşıt alım vergisi, emlak alım vergisi gibi vergiler; mükellefler tarafından istenirse maliyete ilave edilir, istenirse doğrudan genel gider olarak kaydedilir.

Duran varlığın alışıyla ilgili bu tür harcamalar Türkiye Muhasebe Standartlarına göre de elde etme maliyeti içinde yer alır.

Ancak Türkiye Muhasebe Standartları, vergi mevzuatımızdan ve mevcut uygulamalarımızdan farklı olarak maddi ve maddi olmayan duran varlık alımı ile ilgili borçlanma maliyetlerinin elde etme maliyeti içinde yer almasına izin vermez.

Vergi mevzuatımıza göre, duran varlık ediniminde kullanılan kredilerin faizleri ve kur farkları ilgili varlığın aktife alındığı dönemin sonuna kadar maliyete ilave edilir, sonraki döneme ait olanlar ya maliyete ilave edilir ya da gider olarak kaydedilir.

Ancak Türkiye Muhasebe Standartlarına göre maddi ve maddi olmayan duran varlık alımı vadeli olarak yapılmışsa elde etme maliyeti, peşin fiyatına eşit olarak belirlenir.

Duran varlık kaleminin maliyeti muhasebeleştirme tarihindeki peşin fiyatın eş değeri tutardır.

Toplam ödeme tutarı ile peşin fiyat arasındaki fark, TMS 23 “Borçlanma Maliyetleri” Standardında aktifleştirmeye izin verilen durumlar hariç kredi dönemi boyunca faiz gideri olarak mali tablolara alınır.

Standartlara göre maddi ve maddi olmayan duran varlık maliyetine alınmayan ve gerçekleştiğinde dönem gideri kaydedilen harcamalar aşağıdaki gibidir:

• Yeni bir tesis açılmasına ilişkin harcamalar.

• Reklam ve tanıtım harcamaları gibi yeni bir ürün veya hizmetin tanıtılmasına ilişkin harcamalar.

• Yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesiyle iş yapmak amacıyla yapılan harcamalar (personel eğitim masrafları dâhil).

• Yönetim giderleri ve diğer genel giderler kapsamındaki harcamalar.

• Borçlanma maliyetleri.

Örnek:
İşletme peşin fiyatı 70.000 TL olan bir demirbaşı 3 ay vadeli olarak, 100.000 tl ’lik fiyatla satın almıştır. %18 KDV nakden ödenmiştir.

Mevcut uygulamalarımızda genellikle demirbaş vadeli bedeli ile aktifleştirilerek aşağıdaki kayıt yapılır.

Türkiye Muhasebe Standartlarında ise varlığın peşin değer ile aktifleştirilmesi ve vade farkının dönem faiz giderlerine aktarılmak üzere “Ertelenen Ticari Borçlar Vade Farkı” diye bir negatif pasif hesaba kaydedilmesi gerekmektedir.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibidir.

(KDV anlaşmaya varılan ve faturada yer alan vadeli fiyat üzerinden hesaplanacaktır)

“Ertelenen Ticari Borçlar Vade Farkı” hesabına alınan tutar üç aylık faiz giderini ifade ettiğinden bu tutar bir defada faiz gideri yazılmaz, üç ay boyunca söz konusu aktif hesaptan faiz giderlerine aktarılır.

Üç ay boyunca her ay yapılacak kayıt aşağıdaki gibidir:

Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların ediniminde, faaliyete başlanmasına ilişkin harcamalar, kullanılmaya başlanmasına ilişkin eğitim faaliyetleri, reklam ve tanıtım faaliyetleri duran varlık maliyetine alınmaz, gider olarak muhasebeleştirilir.

ÖRNEK:

Bir magazin yayımcılık şirketi 10 yıl yasal kullanım süresi olan bir telif hakkını 20.000 TL bedelle satın almıştır.

Telif hakkının kullanımına başlanmasına ilişkin eğitim faaliyetleri için 2.000 TL , reklam ve tanıtım faaliyetleri için 4.000 TL harcama yapmış ve bu yapılan tüm harcamalar ve bunların %18 KDV dâhil tutarlarını bankadan ödemiştir.

Eğitim ve tanıtım faaliyetlerine ilişkin harcamaların maddi olmayan duran varlık maliyetine alınmayıp, faaliyet giderleri olarak kayıtlaması gerekir.

ÖRNEK:

X İşletmesi 20XX döneminin başında T250.000 değerinde bir makine almıştır. Makine ile ilgili olarak yapılan harcamalar şu şekildedir:

Nakliye harcaması 18.000 TL

Montaj harcaması 24.000 TL

Genel yönetim gideri 3.000 TL

Montaj ve kurulum 3 ayda gerçekleşmiş ve daha sonra makinenin çalışır duruma getirilmesi ile doğrudan ilgili maliyetler 33.500 TL olarak gerçekleşmiştir.

İlk 5 ayda üretim garantileri çerçevesinde makineden kaynaklanan T15.000 faaliyet zararı ortaya çıkmıştır.

Makinenin aktifleştirilecek maliyeti ne kadardır?

Bu durumda makinenin aktifleştirilecek olan maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanır.

Elde etme maliyeti                                                                     250.000 TL
Taşıma                                                                                            18.000 TL
Montaj                                                                                             24.500 TL
Çalışır duruma getirilmesiyle doğrudan ilgili maliyetler     33.500 TL
Toplam                                                                                         326.000 TL