Vekâletsiz İş Görme

Vekâletsiz İş Görme

Türk Borçlar Kanunu’nda genel hükümler arasında düzenlenen ve klasik borç kaynağı olan sözleşme, haksız fiil ve sebepsiz zenginleşmenin yanında Borçlar Kanunu’nun özel hükümleri arasında da borç kaynağı olan hukuki ilişkiler düzenlenmiştir.

Bunlardan biri de vekâletsiz işgörmedir.
Vekâletsiz işgörme TBK m. 526-531 maddelerinde düzenlenmiştir.

Yapılan bu düzenleme ile işgören ve işsahibi arasındaki hak ve borçlar düzenlenmiştir.
Bir yandan başkasının menfaatine hareket eden kişinin bu davranışı sonucu bazı haklara sahip olması kabul edilirken diğer yandan başkasının hak ve hâkimiyet alanına müdahalenin kötüye kullanılmasının önüne geçilmesi için işsahibi de korunmuştur.

Vekâletsiz işgörme genel olarak bir kimsenin sözleşmeden veya kanundan kaynaklanmayan bir yükümlülüğü veya yetkisi olmaksızın bir başkası ya da kendi menfaati için, başka birinin işini görmesidir.
İşgörme vekâlet olmadan yani bir hukuki işlemle işgörene yetki veya yükümlülük verilmeden yapılmalıdır.

Vekâletsiz işgörme olumlu bir davranışı gerektir.
Bu nedenle olumsuz davranışlar diğer bir ifadeyle yapmama şeklindeki davranışlar (harekete geçmeme, durma) söz konusu ise vekâletsiz işgörmeden bahsedilememektedir.
Vekâletsiz işgörmede, işgörme şeklindeki davranışın konusu hukuki fiiller olabileceği gibi maddi fiiller de olabilir.
İşgörenin, tatildeki iş arkadaşının bir borcunu ödemesi veya yangından korunması için evde olmayan komşusunun aracını çektirmesi vekâletsiz işgörmeye örnek olarak verilebilir.

Aşağıda vekâletsiz işgörmeye ilişkin tartışmalı konular, örneğin “işgörenin başkasının işini vekâletsiz gördüğü bilincine sahip olup olmayacağı hususu” gibi göz ardı edilerek konu genel hatları ile anlatılmaktadır.
Vekâletsiz işgörme, gerçek vekâletsiz işgörme ve gerçek olmayan vekâletsiz işgörme olmak üzere ikiye ayrılarak değerlendirilmektedir.

Vekâletsiz işgörmede işgörenin iade borcu, sebepsiz zenginleşmedeki gibi işsahibinin fakirleşmesi ile sınırlı değildir.
Özellikle kötüniyetli olarak gerçek olmayan vekâletsiz işgörmede işgören zenginleşmeyi iade borcu altındadır. Yine haksız fiilden farklı olarak işsahibinin bir zararı var mı yok mu önemli değildir.
İşsahibinin hiçbir zararı olmasa da işgörenin elde ettiği menfaati iade etme borcu vardır.

DİKKAT: Vekâletsiz işgörmede işgörenin iade yükümünden söz edilebilmesi için işsahibinin zarara uğramış olması şart değildir.

İşsahibi görülen işi uygun bulursa yani sonradan rıza gösterirse bu hâlde ilişki artık vekâletsiz işgörme hükümlerine göre değil vekâlet hükümlerine tabi olacaktır.
İşsahibinin uygun bulması yönündeki irade açıklaması hem maddi fiillere hem de hukuki işlemlere ilişkin işgörmede söz konusu olabilir.