Ben Duydum

Türkiye’de Kamu Gelirleri

Türkiye’de Kamu Gelirleri

Türkiye’de Kamu Gelirleri

Kamu bütçesinde harcamaların finansmanında kullanılan kamu gelirlerinin en önemlisi vergi gelirleridir.

Bunun dışındaki gelirler ise vergi dışı normal gelirler, özel gelirler ve fon gelirleri, diğer gelirler ve katma bütçe gelirleri olarak sınıflandırılmaktadır.

Saydığımız bu gelirler, dar anlamda kamu gelirlerini oluşturur.

Geniş anlamda kamu gelirleri ise dar anlamda kamu gelirlerine ek olarak merkezî yönetim, il özel idareleri, belediyeler  ve sosyal güvenlik kuruluşlarının gelirlerinden oluşur.

Kamu gelirleri kapsamında merkezi yönetim bütçe gelirlerine baktığımızda, gelirlerin vergi gelirleri ve vergi dışı (diğer) gelirler ikiye ayrıldığını görmekteyiz.

Vergi gelirlerine ilerde detaylı olarak değineceğiz, bu nedenle vergi dışı gelirlere bakalım.

Vergi dışı (diğer) gelirler; teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, faiz, pay, ceza gelirleri ve sermaye gelirlerinden oluşur.

Merkezî yönetim bütçe gelirlerinin GSYH’ya oranı, 2000 yılında %22,9 iken, bu oranın 2018 yılında %20 olacağı tahmin edilmektedir.

Vergi gelirlerinin GSYH’ya oranı ise 2000 yılında %17,7 iken, 2017 yılında bu oran %17,4 düzeyine inmiştir.

2018 yılında bazı vergilerde yapılan indirimlerinde etkisiyle söz konusu oranın %16,9 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Vergi dışı kamu gelirlerinin GSYH’ya oranı ise 2010 yılında %3,9 olmuştur.

2000-2018 döneminde vergi ve vergi dışı gelirlerin kamu gelirleri içindeki payına baktığımızda, vergi gelirlerinin toplam kamu gelirleri içindeki nispi öneminin azda  olsa artmış olduğunu görmekteyiz.

Kamu gelirlerinin daha çok vergilere dayanması kamu kesiminde hesap verme sorumluluğunun ve şeffaflığın gelişmesine katkıda bulunur.

Cari harcamalar: Yatırım harcamaları dışında kalan, ağırlıklı olarak personel harcamaları ile yönetim giderlerinden oluşan harcamalardır.

Transfer harcamaları: Emekli ve muhtaçlara yapılan ödemeler ile tarım kesimine yönelik destekleme alım ödemeleri, öğrencilere yapılan aktarımlar gibi transferleri ifade eder.

Kamu gelirlerinin GSYH oranı dışında merkezî yönetim bütçesindeki payları, bize Türkiye’de vergi yapısı hakkında bilgiler vermektedir.

Kamu gelirlerinin merkezî yönetim bütçesindeki paylarına baktığımızda, gelir vergisinin payı 1980 yılında %50’nin üzerinde iken, bu pay istikrarlı biçimde düşmüş ve 2017 yılında %22,8 değerini almıştır.

Gelir vergileri dolaysız vergilerin en önemli bölümünü oluşturmaktadır.

Bu açıdan bakıldığında, Türk vergi sisteminde dolaysız vergilerin payı düşerken, dolaylı vergilerin payı artmıştır.

Bu, bizi gelir dağılımı tartışmalarına götürecektir. Dolaysız vergilerin vergi gelirleri içindeki payının giderek azalması, gelir dağılımını olumsuz etkilemektedir.

Fon: Belirli bir amacın veya birbirine yakın amaçlar grubunun gerçekleştirilmesi için belirli kaynakların toplandığı ve harcandığı, bütçe içi veya bütünüyle bütçe dışı
kamusal nitelikli özel bir hesaptır.

dolaylı vergi olarak kabul edilen mal ve hizmet vergilerinin toplam merkezî yönetim bütçesi gelirleri içindeki payı 1980 yılındaki %22,6 oranından 2017 yılında %44,4 oranına kadar yükselmiştir.

Fonlar ise 1990’lı yıllarda hızlı yükseliş göstermiştir.

Fonların bütçenin birliği, şeffaflığı ve genelliği ilkelerine verdiği önemli zararlar nedeniyle 2000’li yıllardan itibaren fonların sayısı hızla azaltılmıştır.

Dış ticaret vergileri ise söz konusu dönemde istikrarlı bir çizgi izlemiştir.

Devletin dolaylı vergilere yönelmesinin en önemli nedenleri arasında bu vergilere karşı tepkinin düşük olması ile vergi maliyetinin düşük olması ilk sıralarda gelmektedir.

Kamu gelir türlerini daha ayrıntılı bir şekilde göstermektedir.

Vergi gelirleri ve vergi dışı gelirlerin toplam kamu gelirlerine oranları sunulmuştur.

Vergi gelirlerinin toplam gelirlere oranı 2011’de %88,7 iken, 2017 yılında %88,9’a yükselmiştir.

Vergi gelirleri içinde en yüksek pay dâhilde alınan mal ve hizmet vergilerinden oluşmaktadır.

Bunlar içinde en yüksek payı özel tüketim vergisi oluşturmaktadır.

İthalde alınan KDV, uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergilerin altında yer alır.

Dâhilde alınan KDV’nin toplam kamu gelirlerine oranı 2011’de %15,1 ve 2017’de %15,8 olarak gerçekleşmiştir.

Motorlu taşıtlar üzerinden alınan vergiler ise toplam vergilerin %1,6 ile %2’si arasında değişmekte ve merkezi yönetim bütçesi de önemli bir yer tutmamaktadır.

Öte yandan motorlu taşıtlar üzerinden ise yüksek oranda ÖTV alınmaktadır.

Gelir üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirlerine oranı %25 seviyesinde iken, tüketim üzerinden alınan temel vergilerin oranı %50 düzeyindedir.

Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) vergi sisteminin dört temel ayağını oluşturmaktadır.

2017 yılında söz konusu dört vergi kalemi toplam merkezî yönetim bütçesi gelirlerinin yaklaşık %63’üne denk gelmektedir.

Kişisel gelir vergisi artan oranlı tarifeye tabi iken, harcamalar üzerinden alınan vergiler ise sabit oranlı tarifeye göre alınmaktadır.

Kişisel gelir vergisi hem artan oranlı olma hem de gelir üzerinden alınma özellikleri nedeniyle gelire karşı esnek bir vergidir.

Kişisel gelir vergisi, gelir adaletini sağlamada daha etkin bir vergidir.

KDV ve ÖTV ise gerek harcamalar üzerinden alınması gerekse sabit oranlı olması nedeniyle esnekliği düşük vergilerdir.

Ekonomik etkinlik açısından ise harcamalar üzerinden alınan vergiler daha avantajlıdır.

Çünkü harcamalar üzerinden alınan vergiler, artan oranlı olmadığı ve üretim üzerine değil tüketim üzerine konuldukları için tasarrufları negatif yönde etkilemezler ve hatta sermaye birikimine olumlu katkıda bulunurlar.

Ayrıca, yatırım kararları üzerinde harcamalar üzerinden alınan vergilerinin etkisi objektif ve tarafsızdır.

Türkiye’de dolaylı vergilerin dolaysız vergiler aleyhine gelişmesi, hükûmetler nezdinde ekonomik etkinliğin, gelir dağılımından daha öncelikli olduğunu gösterir.

Ülkemizdeki detaylı vergi istatistiklerine Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığının internet sitesindeki (http://www. gib.gov.tr) “Vergi İstatistikleri” bölümünden ulaşabilirsiniz.

 

BU KONUYU SOSYAL MEDYA HESAPLARINDA PAYLAŞ
ZİYARETÇİ YORUMLARI

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu aşağıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.

BİR YORUM YAZ