Palyaço nedir ve nasıl tanımlanır?

Panayır tiyatrolarında, sirklerde, festivallerde güldürücü oyunlar oynayan acayip kılıklı aktörlere «palyaço» denir. Pagliaccio (palyaço) İtalyan halk tiyatrosunun karakterlerinden birisidir. Kendine özgü bir kılığı vardır: Kırmızı ponponlu beyaz sivri külâh, kırmalı yaka, kırmızı iri düğmeli bir gömlek, bol paça bir pantolon. Palyaço, yüzünü beyaza boyar, burnuna kırmızı boya sürer ve kaşlarını kalınlaştırır.
Palyaço tipi zamanla değişmiş, gelişmiş, şapşallıktan çıkarak tiyatro eserlerine girmiştir. Meselâ Shakespeare‘in «On İkinci Gece» sindeki soytarılar, «Yanlışlıklar Komedyası»ndaki uşak, Moliere‘in ünlü Scapin tipi, aslında palyaçonun değişik biçimleridir. Palyaçolar, İtalyan halk tiyatrosundan sonra pandomimalarda da göründü. Daha sonra sirklere karıştı. Bugün de, sirklerin, cambazhanelerin belli başlı komik unsurudur. Palyaçoların rolleri sözden çok hareket komiğine dayandığı için herkesin kolayca hoşuna gider. Palyaço’nun gerçek hayatta da karşılığı vardır. Eski şatolarda, saraylarda görülen kral soytarıları, birer palyaço durumundadırlar.

Palyaço, bizim toplum yaşayışımıza XIX. yüzyılda gelen İtalyan opera ve opera-komik kumpanyaları ile girmiş, pandomima gösterilerinde «paskal» adı ile sahnenin belli başlı kişisi olmuştur. Ondan sonra da ibiş adı altında, bizim tuluat tiyatromuza yerleşti.