Krizin Temel Dinamikleri

Krizin Temel Dinamikleri

Krizin ortaya çıkmasını tetikleyen temel dinamikler dört ana grupta toplanabilir:

i. Menkul kıymetleştirme:

Tahvil gibi piyasada alınıp satılan menkul kıymetler ihraç edilerek gerçekleştirilen borçlanmaların, borç verenle borç alan arasında özel olarak yapılan banka kredileri gibi karşılıklı görüşmelere dayalı kredilerin yerine geçmesidir.

Bu uygulamanın avantajları; konut kredilerinin banka bilançolarından çıkarılması, varlıkların likiditesinin artması ve riskin farklılaşması olarak ifade edilebilir.

Menkul kıymetleştirmenin dezavantajları ise,  işletmelerin paket satışlara yönelme yoluyla şeffaflığı giderek zayıflatması ve mali güvenilirliğin (kredi itibarının) gözden geçirilmesini azaltması olarak söylenebilir.

ii. Derecelendirme kurumlarının rolü:

Finans piyasalarında finansal mübadeleye dair hem alacaklılara hem de borçlulara sağlıklı bilgi temini için varlığını sürdüren uluslararası derecelendirme kuruluşları, tarafların tam bilgi sahibi olmasında yetersiz kalmışlardır.

Bu yetersizlik devasa finans kurumları ile menfaat ilişkisine girmek suretiyle olabileceği gibi veri ve bilgi şeffaflığını sağlayamama nedeniyle de olabilir.

Bu durumda, derecelendirme kuruluşları asimetrik bilgiyi minimize etme görevini yerine getirmemiş olmaktadır.

iii. Asimetrik bilgi sorunu:

Asimetrik bilgi, alacaklı ve borçlu taraflardan birinin diğerine göre daha fazla bilgiye sahip olması ve bundan karşı tarafı haberdar etmemesidir.

Bilgi maliyeti olarak bilinen bu yük, finans piyasalarında alacaklıların yanlış bir kişiye kredi kullandırmamak için borçluları sözleşme öncesinde ayrıntılı bir seçme
sürecine tabi tutmasını (ters seçim sorunu), sözleşme sonrasında da paranın geri dönüşünde sorun yaşamamak için olası temerrüt durumlarına karşı sürekli izlemeye almasını (ahlaki tehlike sorunu) gerektirebiliyor.

Ayrıca, işletme/varlık sahipleri ile yöneticiler arasında güvensizlik ve buna bağlı sürekli bir amaç çatışması, anlaşmazlık sorunu da yaşanabiliyor (sahip-yönetici ya da asil-vekil sorunu).

iv. Makroekonomik arka plan (para politikası):

Hatalar zincirinde son olarak, merkez bankalarının uyguladıkları para politikalarının yol açtığı yanlış makroekonomik arka plandan bahsedilebilir.

Başta FED olmak üzere, pek çok merkez bankasının 2005 yılına kadar takip ettikleri düşük faize dayalı aşırı genişlemeci bir para politikası, başta inşaat sektörü olmak üzere neredeyse her alanda adeta talep patlamasına yol açmıştır.

Ardından bankalararası piyasada faiz oranlarındaki artış, 2006 yılından itibaren konut sektöründe balonun patlamasına yol açmıştır.

Son olarak da bilhassa ABD merkez bankası, finansal ürünler için tüketici oluşturma konusundaki rolünü ihmal etmiştir.