ATATÜRK Kronolojisi – 4

ATATÜRK Kronolojisi – 4
1923 – 1938
1923
14 Ocak 1923 – Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’ın İzmir’de vefatı.

27 Ocak 1923 – Mustafa Kemal’in İzmir’e gelerek annesinin mezarını ziyaret etmesi.

29 Ocak 1923 – Mustafa Kemal’in İzmir’de Latife (Uşaklıgil) Hanım’la evlenmesi.

17 Şubat 1923 – Mustafa Kemal’in İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’ni açış konuşması: “… Siyasi, askerî zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa, meydana gelen zaferler devamlı olamaz, az zamanda söner…”

1 Mart 1923 – Mustafa Kemal’in, Türkiye Büyük Millet Meclisinin birinci devre dördüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Bilinmektedir ki izlediğimiz siyaset barışçı bir siyasettir. Memleketimizi hiçbir hak ve adalete dayanmayarak çiğnemek ve çiğnetmek girişimi, muzaffer ordumuzun fedakârane gayretiyle layık olduğu başarısızlığa uğratılmış ve milletimiz, tarihin nadir kaydettiği bir zafer kazanarak sevgili yurdumuzu kurtarmıştır…”

8 Nisan 1923 – Mustafa Kemal’in, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı olarak milletvekili seçimi münasebetiyle millete, 9 ilkeyi içine alan beyannamesi.

24 Temmuz 1923 – Lozan Antlaşması’nın imzalanması.

13 Ağustos 1923 – Mustafa Kemal’in ikinci defa Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına seçilmesi. Mustafa Kemal’in, Türkiye Büyük Millet Meclisinin ikinci devre birinci toplantı yılını açış konuşması: “… Memleketimizi bayındır, halkımızı mutlu yapacağız ve refaha kavuşturacağız. Ümidimiz, kararımız ve bilhassa milletimizin ve Yüce Meclisinizin göstereceği birlik ve dayanışma, ilerleme ve uygarlık yolundaki çalışmamızda elbette başarının kefili olacaktır…”

11 Eylül 1923 – Halk Fırkasının kurulması ve Mustafa Kemal’in Halk Fırkası Genel Başkanlığına seçilmesi.

13 Ekim 1923 – Ankara’nın başkent olması.

29 Ekim 1923 – Cumhuriyet’in ilanı ve Mustafa Kemal’in Cumhurbaşkanlığına seçilmesi.

30 Ekim 1923 – Mustafa Kemal tarafından, kabineyi kurma görevine İsmet Paşa’nın atanması.

21 Kasım 1923 – Mustafa Kemal’e Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile yeşil-kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verilmesi.

1924

1 Mart 1924 – Mustafa Kemal’in, Türkiye Büyük Millet Meclisinin ikinci devre birinci toplantı yılını açış konuşması: “… İslam dinini, asırlardan beri alışılageldiği şekilde bir siyaset vasıtası mevkisinden uzaklaştırmak ve yüceltmek gereğini görüyoruz. Mukaddes ve ilahî inançlarımızı ve vicdanî değerlerimizi, karanlık ve kararsız olan ve her türlü menfaat ve ihtirasların ortaya çıkma sahnesi olan siyasetlerden ve siyasetin bütün kısımlarından bir an önce ve kesinlikle kurtarmak, milletin dünya ve ahiret saadetinin emrettiği bir zorunluluktur. Ancak bu suretle İslam dininin yüksekliği belirir.”

3 Mart 1924 – Tevhid-i Tedrisat (Öğretimin Birliği) Kanunu’nun kabulü. Hilafetin kaldırılmasına ve Osmanlı hanedanının Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkarılmasına dair Kanun’un kabulü. Şeriye ve Evkaf Vekâleti ile Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti’nin kaldırılmasına dair Kanun’un kabulü. (Şeriye ve Evkaf Vekâletinin dinî hizmetlerini yürütmek üzere Diyanet İşleri Başkanlığı, Erkânıharbiyeiumumiye Vekâletinin yerine Genelkurmay Başkanlığı kurulmuştur.)

26 Ağustos 1924 – Mustafa Kemal’in direktifiyle, Ankara’da Türkiye İş Bankasının kurulması.

30 Ağustos 1924 – Mustafa Kemal’in Dumlupınar’da Meçhul Asker Anıtı’nın temelini atması.

1 Kasım 1924 – Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin ikinci devre ikinci toplantı yılını açış konuşması: “… Hiç şüphe etmemelidir ki, Anadolu ortasında süratle meydana getirilecek yeni ve bayındır bir Ankara, asırlarca ihmal edilen Türk vatanı için başlı başına bir uygarlık merkezi, Türk devleti için pek önemli bir dayanak olacaktır!…”

17 Kasım 1924 – Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması. (1925 yılının Haziran ayının başında, Bakanlar Kurulu kararı ile feshedilmiştir.)

1925

17 Şubat 1925 – Aşar’ın kaldırılmasına dair Kanun’un kabulü.

4 Mart 1925 – Takrir-i Sükûn Kanunu’nun Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabulü.

5 Ağustos 1925 – Mustafa Kemal’in, Latife (Uşaklıgil) Hanım’dan ayrılması.

28 Ağustos 1925 – Mustafa Kemal’in elinde panama şapkası ile İnebolu’da Türk Ocağına gelmesi ve giyim ve şapka hakkında bir konuşma yapması.

1 Kasım 1925 – Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin ikinci dönem üçüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Cumhuriyet devrinin kendi zihniyet ve ahlakıyla donanmış basınını yine ancak Cumhuriyet’in kendisi yetiştirir…”

5 Kasım 1925 – Mustafa Kemal’in, Ankara Hukuk Mektebinin açılış töreninde konuşması: “Cumhuriyetin güç ve dayanağı olacak bu büyük kurumun açılışında hissettiğim mutluluğu hiçbir girişimde duymadım ve bunu göstermek ve ifade etmekle memnunum.”

25 Kasım 1925 – Şapka giyilmesi hakkında Kanun’un kabulü.

30 Kasım 1925 – Tekke ve zaviyeler ile türbelerin kapatılmasına ve türbedarlıklar ile birtakım unvanların kaldırılmasına dair Kanun’un kabulü.

26 Aralık 1925 – Milletlerarası saat ve takvim hakkındaki Kanunların kabulü.

1926

17 Şubat 1926 – Türk Medeni Kanunu’nun kabulü.

22 Nisan 1926 – Borçlar Kanunu’nun kabulü.

29 Mayıs 1926 – Türk Ticaret Kanunu’nun kabulü.

14/15 Haziran 1926 – Mustafa Kemal’e karşı planlanan suikast girişiminin elebaşılarının İzmir’de tutuklanması.

18 Haziran 1926 – Mustafa Kemal’in İzmir suikast girişimi hakkında Anadolu Ajansına demeci: “… Alçak girişimin benim şahsımdan ziyade mukaddes Cumhuriyetimize ve onun dayandığı yüksek ilkelerimize yönelmiş bulunduğuna şüphe yoktur. Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır; fakat Türkiye Cumhuriyeti sonsuza kadar yaşayacaktır!”

1 Kasım 1926 – Mustafa Kemal’in, Türkiye Büyük Millet Meclisinin ikinci dönem dördüncü toplanma yılını açış konuşması: “… Bu büyük millet, arzu ve istidadının yöneldiği istikametleri görmeye çalışan ve görebilen evladını daima takdir ve himaye etmiştir…”

1927

30 Haziran 1927 – Mustafa Kemal’in vermiş olduğu dilekçe üzerine askerlikten emekliye ayrılması hakkında kararname düzenlenmesi.

1 Temmuz 1927 – Mustafa Kemal’in, Kurtuluş’tan sonra İstanbul’a ilk gelişi ve coşkun şekilde karşılanması.

15 Ekim 1927 – Cumhuriyet Halk Partisi’nin “II. Büyük Kongresi”nin Ankara’da toplanması ve Mustafa Kemal’in 36 saat 33 dakika süren Büyük Nutku’nu okumaya başlaması.

20 Ekim 1927 – Mustafa Kemal’in Cumhuriyet Halk Partisi II. Büyük Kongresi’nde okuduğu Büyük Nutku’nu bitirmesi: “… Bugün ulaştığımız netice, asırlardan beri çekilen millî felâketlerin doğurduğu uyanıklığın ve bu aziz vatanın her köşesini sulayan kanların karşılığıdır. Bu neticeyi Türk gençliğine emanet ediyorum. Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklalini, Türk Cumhuriyeti’ni ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. … Muhtaç olduğun kudret damarlarındaki asil kanda mevcuttur!”

1 Kasım 1927 – Mustafa Kemal’in ikinci defa Cumhurbaşkanlığına seçilmesi. Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü dönem birinci toplanma yılını açış konuşması: “… Büyük Millet Meclisi, Türk milletinin asırlar süren arayışlarının özü ve onun bizzat kendisini idare etmek şuurunun canlı timsalidir. Türk milleti, mukadderatını Büyük Millet Meclisinin kifayetli ve vatanperver eline bıraktığı günden itibaren karanlıkları sıyırıp kaldırmış ve ümitleri boğan felâketlerden milletin gözlerini kamaştıran güneşler ve zaferler çıkarmıştır…”

1928

10 Nisan 1928 – Laiklik ile ilgili önemli Anayasa değişikliklerinin yapılması.

20 Mayıs 1928 – Milletlerarası rakamların kullanılması hakkında Kanun’un kabulü.

9/10 Ağustos 1928 – Mustafa Kemal’in, İstanbul Sarayburnu Parkı’nda yeni harfler hakkında konuşması: “… Bizim ahenkli, zengin dilimiz yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir. Asırlardan beri kafalarımızı demir çerçeve içinde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak ve bu gereği anlamak mecburiyetindeyiz!…”

1 Kasım 1928 – Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkında Kanun’un kabulü. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü dönem ikinci toplantı yılını açış konuşması: “… Büyük Millet Meclisinin kararıyla Türk harflerinin kesinlik ve yasallık kazanması, bu memleketin yükselme mücadelesinde başlı başına bir geçit olacaktır…”

8 Kasım 1928 – Mustafa Kemal’in halka yeni yazıyı öğretmek üzere faaliyete geçecek olan Millet Mekteplerinin Genel Başkanlığını ve Başöğretmenliğini kabul etmesi.

1929

1 Ocak 1929 – Yeni harfleri ve bu harflerle yazıyı halka öğretmek üzere Millet Mekteplerinin açılması.

1 Kasım 1929 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü dönem üçüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Meclisimizin en büyük eseri olan Türk harfleri, memleketin umumi hayatına tamamen tatbik olunmuştur. İlk müşkülat, milletin ülkü kuvveti ve uygarlığa olan sevgisi sayesinde kolaylıkla yenilmiştir…”

1930

3 Nisan 1930 – Türk kadınlarına belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanıyan yeni Belediye Kanunu’nun kabulü.

12 Ağustos 1930 – Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması. (Parti, 17 Kasım 1930’da kendisini feshetmiştir.)

1 Kasım 1930 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin üçüncü dönem dördüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Geçen senenin önemli olaylarından biri de Sivas’a demiryolunun ulaşmasıdır. Bu kadar müşkülat içinde vatanı bir misli daha genişletmeye ve kuvvetlendirmeye yardımcı olan bu eserin gelecekte Türk milleti tarafından şükranla anılacağına eminim!…”

23 Aralık 1930 – Menemen’de, Kubilay adlı yedek subay öğretmenin şehit edilmesi.

1931

12 Nisan 1931 – Mustafa Kemal’in direktifiyle Türk Tarihi Tetkik Cemiyetinin kurulması. (Daha sonra “Türk Tarih Kurumu” adını almıştır.)

4 Mayıs 1931 – Mustafa Kemal’in üçüncü defa Cumhurbaşkanlığına seçilmesi.

10 Mayıs 1931 – Mustafa Kemal’in Ankara’da toplanan Cumhuriyet Halk Partisi Üçüncü Büyük Kongresi’ni açış konuşması: “… Millet için ve milletçe yapılan işlerin hatırası her türlü hatıraların üstünde tutulmazsa millî tarih kavramının kıymetini takdir etmek mümkün olamaz!”

1 Kasım 1931 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin dördüncü dönem birinci toplantı yılını açış konuşması: “… Türkiye’nin güvenliğini gaye tutan, hiçbir milletin aleyhinde olmayan bir barış doğrultusu, bizim daima kuralımız olacaktır.”

1932

19 Şubat 1932 – Halkevlerinin açılması.

12 Temmuz 1932 – Mustafa Kemal’in direktifiyle “Türk Dili Tetkik Cemiyeti”nin kurulması. (Daha sonra “Türk Dil Kurumu” adını almıştır.)

1 Kasım 1932 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin dördüncü dönem ikinci toplantı yılını açış konuşması: “… Millî kültürün her çığırda açılarak yükselmesini Türkiye Cumhuriyeti’nin temel dileği olarak temin edeceğiz!…”

1933

31 Mayıs 1933 – İstanbul Darülfünununun kapatılmasına ve Millî Eğitim Bakanlığınca yeni bir üniversite kurulmasına dair Kanun’un kabulü.

1 Ağustos 1933 – Kanunla kapatılan İstanbul Darülfünununun yerine İstanbul Üniversitesinin kurulması.

29 Ekim 1933 – Mustafa Kemal’in, Cumhuriyet’in 10’uncu Yıl Dönümü nedeniyle Türk milletine ünlü söylevi: “… Az zamanda çok ve büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyeti’dir. … Asla şüphem yoktur ki Türklüğün unutulmuş büyük medeni vasfı ve büyük medeni kabiliyeti bundan sonraki gelişimiyle geleceğin yüksek medeniyet ufkundan yeni bir güneş gibi doğacaktır. … Ne mutlu Türk’üm diyene!”

1 Kasım 1933 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin dördüncü dönem üçüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Geçen on sene, gelecek devirler için bir başlangıçtan başka bir şey değildir. Bununla beraber, eski devirlerin tarihi karşısında, Cumhuriyet’in bu on senesi, eşi görülmeyen bir diriliş ve göz kamaştırıcı bir ileri atılış âbidesidir!…”

1934

9 Şubat 1934 – Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında “Balkan Antantı”nın imzalanması.

21 Haziran 1934 – Soyadı Kanunu’nun kabulü.

1 Kasım 1934 – Mustafa Kemal’in Türkiye Büyük Millet Meclisinin dördüncü dönem dördüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi bilirim. Bu yapılmaktadır. Ancak bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk musikisidir. Bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü, musikide değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir…”

24 Kasım 1934 – Mustafa Kemal’e “ATATÜRK” soyadı verildiğine dair Kanun’un Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabulü.

26 Kasım 1934 – Efendi, Bey, Paşa, Hazretleri vb. lakap ve unvanların kaldırıldığına dair Kanun’un kabulü.

5 Aralık 1934 – Türk kadınlarına milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanıyan Anayasa değişikliğinin kabulü.

1935

1 Mart 1935 – ATATÜRK’ün dördüncü defa Cumhurbaşkanı seçilmesi.

28 Nisan 1935 – ATATÜRK’ün Hilaliahmere “Kızılay” adını verişinin Kızılay Kurultayı’nda kabul edilmesi.

3 Mayıs 1935 – ATATÜRK’ün Türkkuşunun hizmete açılması nedeniyle Etimesgut Havaalanında yapılan törende konuşması: “… Türk çocuğu! Her işte olduğu gibi, havacılıkta da, en yüksek düzeyde, gökte seni bekleyen yerini az zamanda dolduracaksın!…”

9 Mayıs 1935 – ATATÜRK’ün, Cumhuriyet Halk Partisi IV. Büyük Kurultayı’nı açış konuşması: “Uçurum kenarında yıkık bir ülke… Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar… Yıllarca süren savaş… Ondan sonra, içerde ve dışarda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız devrimler… İşte Türk Genel Devrimi’nin bir kısa ifadesi!”

1 Kasım 1935 – ATATÜRK’ün Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci dönem birinci toplantı yılını açış konuşması: ” … Olaylar Türk milletine iki önemli kuralı yeniden hatırlatıyor: Yurdumuzu ve haklarımızı savunacak kuvvette olmak! Barışı koruyacak uluslararası çalışma birliğine önem vermek! …”

1936

9 Ocak 1936 – ATATÜRK’ün Ankara’da “Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi”nin açılış törenini izlemesi.

20 Temmuz 1936 – Boğazların Türk Hükûmetinin hâkimiyetine geçişini sağlayan “Montreux (Montrö) Sözleşmesi”nin imzalanması.

1 Kasım 1936 – ATATÜRK’ün Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci dönem ikinci toplantı yılını açış konuşması: “… Cumhuriyet, yeni ve sağlam esaslarıyla Türk milletini emin ve sağlam bir gelecek yoluna koyduğu kadar, asıl fikirlerde ve ruhlarda yarattığı güvenlik itibariyle büsbütün yeni bir hayatın müjdecisi olmuştur…”

1937

27 Ocak 1937 – Cenevre’de Milletler Cemiyeti toplantısında Hatay’ın bağımsızlığının kabul edilmesi.

11 Haziran 1937 – ATATÜRK’ün Başbakanlığa, bütün çiftliklerini ve mallarını hazineye bağışladığını telgraf ile bildirmesi.

8 Temmuz 1937 – Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında Sadabat Paktı’nın imzalanması.

1 Kasım 1937 – ATATÜRK’ün Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci dönem üçüncü toplantı yılını açış konuşması: “… Milletimizin layık olduğu yüksek uygarlık ve refah seviyesine varmasını alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer bırakılmadığını ve bırakılmayacağını huzurunuzda söylemekle bahtiyarım!…”

1938

30 Mart 1938 – Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin, Fransa’dan davet edilen Prof. Dr. Fissenger’in ATATÜRK’ü muayenesinden sonra ATATÜRK’ün hastalığı hakkında ilk resmî bildiri yayımlaması. (Bu bildiride, Fissenger’in muayenesi sonucu ATATÜRK’ün sağlığında endişe verici bir durum olmadığının tespit edildiği ve kendisine 1,5 ay kadar istirahat tavsiyesinin yeterli görüldüğü belirtilmiştir.)

27 Mayıs 1938 – ATATÜRK’ün Ankara’dan İstanbul’a gelmesi. (Ölüm tarihine kadar İstanbul’da kalmıştır.)

5 Eylül 1938 – ATATÜRK’ün Dolmabahçe Sarayı’nda vasiyetini yazması. (Vasiyetname, 6 Eylül 1938 günü Dolmabahçe Sarayı’na çağırılan İstanbul Altıncı Noterine ATATÜRK tarafından teslim edilmiştir.)

16 Ekim 1938 – ATATÜRK’ün ilk ağır komaya girmesi.

29 Ekim 1938 – ATATÜRK’ün, Cumhuriyet’in 15’inci Yıl Dönümü nedeniyle Türkiye Cumhuriyeti Ordusuna mesajı: “… Türk vatanının ve Türklük camiasının şan ve şerefini, iç ve dış her türlü tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni, her an yapmaya hazır olduğuna benim ve büyük ulusumuzun tam bir inan ve itimadımız vardır…”

1 Kasım 1938 – ATATÜRK’ün, Türkiye Büyük Millet Meclisinin beşinci dönem dördüncü toplantı yılını açış konuşmasının Başbakan Celâl Bayar tarafından okunması: “… Memleketimizi her gün daha çok kuvvetlendirmek, her alanda her türlü ihtimallere karşı koyabilecek bir hâlde bulundurmak ve dünya olaylarının bütün safhalarını büyük bir uyanıklılıkla izlemek, barışsever siyasetimizin dayanacağı esasların başlangıcıdır!…”

8 Kasım 1938 – ATATÜRK’ün ikinci defa ağır komaya girmesi.

10 Kasım 1938 – ATATÜRK’ün Dolmabahçe Sarayı’nda saat dokuzu beş geçe ölümü.

28 Kasım 1938 – ATATÜRK’ün vasiyetinin, Ankara Üçüncü Sulh Hukuk Hâkimliği tarafından açılması.